Andvari - 01.01.2019, Blaðsíða 108

ANDVARI HJÓNAÞÁTTUR: SKÁLDIÐ OG SKASSIÐ 107
aðeins sjö erindi, um hnattrænan sálarfrið: Við norðurskaut ég skálda undir súð, í
skynjun mína streymir næturúð. (Gangvirkið, 88.)
Sú ljóðræna „úð“ sem einkennir skáldskap Arons Eilífs hefði án efa valdið
Þórbergi „viðbjóðslegri klígju og velgju,“ eins og hann fullyrti sjálfur að ís-
lensk ljóðlist á fyrstu áratugum tuttugustu aldar hefði gert; Þórbergur var
síst af öllu gefinn fyrir „lýrískt eilífðarmas“ og tilgerð í stíl.11 Hér sækir
Ólafur Jóhann að öllum líkindum til skáldsins Grétars Fells (1896–1968)
sem var forseti Íslandsdeildar Guðspekifélagsins í 21 ár og ritstjóri tímarits-
ins Ganglera í þrjá áratugi. Grétar var afkastamikill rithöfundur og skrifaði
fjölda blaða- og tímaritsgreina, sem og kvæði, allt frá þriðja áratug tuttug-
ustu aldar og fram á þann sjöunda.12 Eftir hann liggja átta fyrirlestrasöfn,
níu ljóðabækur og auk þess mikið af „ljóðrænum hugleiðingum um andleg
efni, hinn hollasti og ljúfasti lestur,“ eins og Sigvaldi Hjálmarsson komst
að orði í minningargrein.13 Jón Skagan skrifar í annarri minningargrein að
Grétar hafi reifað „hugræn og andleg mál“ í útvarpi og „að þeirra erinda var
af ýmsum með óþreyju beðið“. Hann bætir síðan við:
Af flestu því, sem ég hef skoðað úr þessum efnum, leggur slíkan ilm göfgi og
fegurðar, að ég ætla verða betri manns [svo] hvern þann, sem því kynnist nánar.
Ýmsir efnishyggju- og raunsæismenn munu vafalaust stundum hafa talið Grétar
Fells vera nokkuð utan og ofan við heiminn. Svo fer jafnan um þá, sem telja sig geta
skoðað og skýrt til fulls alla hluti og fyrirbæri með skynfærunum einum saman.
En Grétar Fells átti sinn heim, víðan, heiðan og háan. Hann gat aldrei hugsað í
formúlum, „dogmum“ eða „paragröfum“. Til þess var andi hans allt of ljóssækinn,
fleygur og frjáls. Hann vissi að okkar skynsvið nær að jafnaði svo skammt. Hann
vissi að tveir og tveir eru ekki alltaf fjórir. Flestum fremur var hann gæddur dul-
rænum hæfileikum og djúpri innsýn í lögmál lífsins og tilverunnar.14
Sem dæmi um ljóðagerð Grétars Fells má taka eitt erindi úr ljóði hans
„Bænarmál“:
Og gefðu mér, Allífsins Andi, vit,
sem upplýsir veg minn og dægurstrit.
Gef mér fagrahvel sannleikans, fjarrænt og blátt,
og frelsandi hugsunar vængjamátt.15
Útlitslýsingin á Aroni hefur þó enga tilvísun til Grétars Fells en Aron er
„sérvizkulegur og einmana, höfuðstór eins og marhnútur, lágvaxinn og hor-
aður, luralega til fara, í upplituðum frakka, óhreinni skyrtu, slitnum buxum
og ef til vill með tærnar út úr sokkunum“ (Gangvirkið, 164–165). Þessi
lýsing minnir svo sannarlega frekar á ofvitann úr bókum Þórbergs en þann
myndarlega mann sem sjá má af ljósmyndum af Grétari Fells.16 Það má