Vísir - 17.06.1944, Síða 17

Vísir - 17.06.1944, Síða 17
VISIR þjóðiiAtíðarblað 17 <---- BJARNI GUÐMUNDSSON: ISLENZK ^ - MYNDLIST finna frumlegri og eftirtektar- Eggerts Ólafssonar, og urðu verðari listiðnað með alþýðu þeir mildir vinir. Ilann iivarf manna. Sauinuð veggtjöld og síðar frá myndlistarnámi og reflar i þjóðlegum stíl liafa gekk embættisleiðina. Ssgir. rutt sér mjög til rúms sem ekki frekar af listaferli lians, veggjaskraut á síðari árum, og annað en að hann átti afkom- Vor (höggmynd eftir Einar Jónsson). Þess getur víða í fornum sög- um, að íslendingar liafi stund- að myndlist. I heiðni voru hof og hörgar myndum skreytt, að- allega skurðgoðum, sem að lík- indum hafa verið líkneski í tré skorin, máluð í litum. En í frá- sögnum af híbýlaháttum er víða að finna lýsingar á mál- verkum á veggjum og lofti, og voru þær skreytingar gerðar af Iist mikilli, eftir því 'sem sögu- mönnum segist frá. Engar minjar eru lengur til um myndlist fornmanna utan fá- ein gömul goðalíkön smá. Hins- vegar er enn til frá yngri tím- um allmikið af listiðnaði, út- skurður allskonar, glitvefnaður og saumur, prjónles, járnsmíði og silfursmíði. Ber þessi listiðn- aður því vitni, að þjóðin hefir staðið á gömlum merg og átt merkilega myndlistararfleifð. Glæsilegasta vitni fornrar ís- lenzkrar myndlistar eru lýsing- ar (illuminationir) í fornum skinnbókum. Eru það haglega dregnar myndir í upphafss(þf- um og kaflaskiptum, Jitaðar og gylltar. Það er Ijóst af þessum lýsingum, að íslenzkir bókrit- arar liafa verið mjög drátthag- ir og listfengir. Því miður er fátt eitt til af slíkum handrit- um hér á landi, en til eru ágæt- ar myndaútgáfur af nokkurum fegurstu skinnhókum íslenzlc- um, þar á meðal fagurt safn slíkra lýsinga, er Einar Munks- gaard hefir út gefið en Halldór Hermannsson prófessor safnað og raðað. Af eiginlegri myndlist, drátt- list, svartlist, málverkum og höggmyndum er fátt eitt til frá gömlum tíma, og stafar það vafalaust mest af fátækt þjóð- arinnar. Þó er til allmargt mannamynda, einlcum af em- bættis- og valdsmönnum, og eru sumar þeirra vafalítið gerðar af Islendingum. Nokkurar slílcar myndir eru til á Þjóðminja- safninu. Þær eru frumstæðar að gerð, ákaflega stílfærðar og svipaðar liver annari. En að mörgu leyti er þetta mjög eftir- tektarvert listform eins og oft er um frumstæða listtjáningu gáfaðra manna, og fer það ekki á milli mála að íslendingar búa sem þjóð yfir.mikilli myndlist- argáfu, enda mun óvíða að er það góðs viti og ber því vitni að þjóðin ann þessari merki- legu arfleifð. Islenzkir gullsmið ir hafa kunnað að laga sig eftir breyttum tímum án þess að missa sjónar á hinum þjóðlegu einkennum listiðnar sinnar, og skurðhagir menn sækja enn í dag mikið af hugmyndum sin- um í fornan tré- og hornskurð. Bertel Thorvaldsen. Goltskálk Thorvaldsson, ung- ur prestssonur fluttist til Dan- merkur til að leggja stund á tré- skurðarlist. Hann kvæiitist ágætri konu danskri og átti með henni einn son, Bertel að nafni. Gottskálk var alla ævi sína tréskeri og fékkst aðallega við að gera gallíónsmýndir á skip, er smíðuð voru í Kaup- mannahöfn. Eru enn til myndir, sem liann hefir skorið út. Son- ur lians nam tréskurðarlistina af föður sínum og þótti snemma slíkt afbrágð, að liann var lcostaður á Listaháskólann í Kaupmannahöfn til að nema höggmyndalist. Um sama leyti stundaði annar Islendingur nám í þeim skóla, Gunnlaugur Guðbrandsson Briem, náfrændi endur marga, og hefir í þeirri ætt gætt mikilla listhæfilcika. En Bertel Thorvaklsen réðist til róms suður og olli aldahvörf- um í myndhöggvaralist samtið- ar sinnar. Hann lézt i Kaup- mannahöfn fyrii- 100 árum og þótti hafa verið mesti mynd- höggvari sinnar tíðar og sann- arlegt mikilmenni. Ekki verður Thorvaldsen tal- inn til islenzkra listamanna fyrir annað en ætlerni sitt, enda þótt víst megi telja að hann hafi erft liagleik og handhragð úr sinni íslenzku föðurætt. Það verður lika að teljast happ mikið fyrir heiminn að liann skyldi alast upp með Dönum en ekki íslendingum, því að löngu eftir dauða lians áttu hinir fáu og máttlitlu fyrrirennarar ís- Ienzkrar nútínia mvndlistar eftir að lepja dauðann lir skel eða veslast upp í fátækt og liirðuleysi. En vel mega íslend- ingar minnast þess að Thor- valdsen unni jafnan föðurlandi sínu eigi siður en móðurland- inu og sýndi það á margan hátt. I Róm var hann jöfnum liönd- um kallaður „Islandese“ sem „Danese“, og fagurt og dýrmætt listaverk gaf hann kirkju afa síns í Skagafirði, en það verk, skírnarfontur úr marmara, stendur nú í dómkirkjunni í Reykjavík. Kaupmannahafnar- bær gaf Reykjavíkurbæ kopar- styttu Thorvaldsens af sjálfum honum, og frummynd Thor- valdsens af Ganymedesi er í eigu Listasafns íslands. Aðrar minjar eiga íslendingar eklti um þennan fræga landa sinn. Frá Sigurði Guðxnundssyni til Þórarins Þorlákssonar. Það er mjög vafasamt, hvort rétt er að telja Sigurð Guð- mundsson fyrsta málara íslend- inga. Fer liér sem oftar svo, að mjög erfitt er að draga marka- línuna í þessu efni, enda er þar enginn sjálfum sér nógur, og listamenn fá hugmyndir sínar og áhrif frá öðruin eldri, jafn- framt eigin frumsköpun. En hann er fyrsti málari íslenzkur, sem aflar sér fræðslu og þjálf- unar utanlands. Áður var drep- ið á hinar sérkennilegu manna- myndir, sem til eru á Þjóð- minjasafninu. Þær lýsa tals- verðri starfstækni, þrátt fyrir a stirðlega efnismeðferð og eru mjög eftirtektarverðar, enda myndu þær í háu verði ef þær gengju kaupum og sölum. Enn- fremur eru til myndir eftir ó- lærða alþýðumenn, er lýsa tals- verðri tækni og frumleika. Má meðal þeirra nefna litmyndir Sölva Helgasonar flakkara. Auk litmynda sinna teiknaði hann feiknin öll af mynztrum fyrir útsaum og þótti mikill snilling- ur að klippa út myndir í pappír, en það er n^yndlistarform, sem um það leyti tíðkast mjögóvíða. Hefir Sölvi án efa verið gáfað- ur listamaður, þótt ólærður væri. En þjóðin sá ekki annað en öfugsnúinn einhyggjumann og sérvitring, enda var ekki við því að búast að almenningur kynni að mela viðleitni lians og enn síður að styrkja hana. Sigurður Guðmundsson mál- aði fallegar myndir og smeklt- legar í liinu hefðbundna formi síns tíma. En liann liefir engin spor skilið eftir í nútíma mynd- list. Hins vegar verður hans jaf-nan minnzt sem stofnanda Þjóðminjasafnsins, og í leiksýn- ingum tók hann mjög virkan 5
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132
Síða 133
Síða 134
Síða 135
Síða 136
Síða 137
Síða 138
Síða 139
Síða 140

x

Vísir

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Vísir
https://timarit.is/publication/54

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.