Vísir - 17.06.1944, Side 28

Vísir - 17.06.1944, Side 28
28 VÍSIR ÞJÓÐHÁTÍÐARBLAÐ Uppblástur. um fækkaði á þeim árum um 1517 manns. Framfarir voru þó á mörgum sviðum. Alþýðuskól- ar tóku til starfa, Landsbankinn var stofnaður og sala hófst á lifandi fénaði til Bretlands. Það var til þess að menn lögðu mik- ið kapp á að eignazt sauði og hross, en það leiddi aftur til þess, að þröngt varð í högum, hagar fóru í örtröð og land og býli í auðn, af uppblæstri og sandfold, sem alltaf færist í aukana. Flestir stóðu ráðþrota yfir uppblæstri og sandfoki fram yf- ir síðustu aldamót. Nokkrar sandfoksvarnir voru-'þó reynd- ar, en þær voru skipulagslausar og reknar á ógirtu landi, þar sem fénaður gekk yfir og eyði- lagði það, sem gert var. Helzt voru það skjólgarðar, sem að gagni komu, en sáning ázt víð- ast upp, þó að sáð væri á ó- girtu landi. ' • Séra Björn Halldórsson í Sauðlauksdal fékk árið 1757 landstjórnina til þess að skipa sóknarbændum Sauðlauksdals til skylduvinnu, til þess að gera garð til varnar sandfoki, sem skemmdi þar túnið. Bændum þótti kvöðin ekki góð og var því garðurinn af sumum nefndur „Ranglátur“. Um síðustu alda- mót sáði séra Þorvaldur Jak- obsson, sém þá var prestur þar, nokkru af fræi, sem kom upp, en kom að litlum notum vegna beitar. Sama sagan var hjá Eyj- ólfi Guðmundssyni i Hvammi í Landsveit og öðrum þeim, sem tilraunir gerðu með sand- græðslu á ógirtu landi. Þeirra sjást nú lítil merki, sem von er; þær voru af vanefnum gerð- ar og almenningurinn hafði litla trú á þeim. Það var flestra skoð- un, að sandfokið væri svo hat- ramt, að þar megnaði enginn mannlegur máttur að standa á móti. Nokkrir leiðandi menn- reyndu að hefja skipulags- bundna sandgræðslu, t.d. Svein- björn Ólafsson, Sæmundur Eyj- ólfsson og Einar Helgason, en allar tilraunir fóru forgörðum, vegna þess að enginn sand- græðslublettur var friðaður. II. „Sú kemur tið, er sárin foldar gróa, sveitirnar fyllast, akrar hylja móa, brauð veitir sonum móður- moldin frjóa, menningin vex í lundi nýrra skóga.“ H. H, Um síðustu aldamót ortu skáldin Hannes Hafstein og Ein- ar Benediktsson fögur alda- mótaljóð. Þeir sjá framtíðina í hyllingum. E. B. segir: „Oss vantar lykil hins gullna gjalds að græða upp landið frá hafi til fjalls.“ — En hann hugsar nánar og segir síðar: „Sjálft hugvitið, þekkingin hjaðnar sem blekking sé hjartað ei með, sem undir slær. Hver þjóð, sem í gæfu og gengi vill búa, á guð sinn og land sitt skal trúa.“ Hann sér og skilur, sá vitri maður, að auður og þekking eru ekki einhlít, til þess að hrinda fram nauðsynjaverkum fyrir land og þjóð, þar Jjarf viljinn að vera með í verki. Starfsvilji, sem er byggður á þekkingunni og trú guði og landinu, er hið lífræna afl, en auðurinn er and- vana tæki til framkvæmdanna, kaldur og líflaus, eins og steinn- inn. Árið 1904 varð Hannes Haf- stein ráðherra. Hann vill gera landið gott heimili fyrir mennt- aða þjóð. Hann sér í huganum sanda og auðnir gróa, blómleg býli og fagra skóga. Ilann sér iðnað og orkuver rísa upp í landinu, rafknúin farartæki og stritandi vélar, „stjórnfrjálsa þjóð, með verzlun eigin búða.“ Hannes Hafstein þekkir hina raunverulegu undirstöðu, sem umbætur og þjóðnytjastörf lands og þjóðar verða að byggj- ast á: „Það er að elska, byggja og treysta á landið.“ Það er ljóst, að sú þjóð, sem trúir á guð o.g landið og vinn- ur að framþróun lífsins í land- inu af ást til þess, eflir þrótt gróðursins, dýranna og mann- anna, starfar í samræmi við líf- ræna náttúru og skapar sér trygga og bjarta framtíð, ef á- girndin fær þar ekki griðland, — en þar sem hún ræður lönd- um, er hún rót alls ills. Þar fær ekki grasið að vaxa, né skógar að anga. Fyrsti ráðherrann á Islandi hafði mörgu að sinna. Ýms ný- mæli voru á starfsskrá hans. Sandgræðsla Islands var eitt af þeim. Stjórn Búnaðarfélags Is- lands var falið að útvega unga menn til utanfarar, til þess að kynnast sandgræðslu og skóg- rækt. Þeir voru sendir til Dan- merkur. Sá, sem þcssar línur ritar, minnist kveðjuhandtaks og heillaóska Hannesar Haf- steins og Magnúsar Helgasonar, sem var í stjórn Búnaðarfélags Islands, er farið vár í ferð þá. Orð ráðherrans voru ekl<i mörg, —■ en þau voru sögð af þeim heilindum og því hugarþeli, ást til landsins og trú á starfið, að þeim tókst að snerta hug og hjárta, og hafa þar geymst í því nær 40 ár. Ráðherrann naut aðstoðar danskra sérfræðinga, til þess að koma í framkvæmd þessum hugðarmálum sínum. Má nefna þar til dæmis prófessor C. V> Prytz, skógfr. C. E. Flensborg, „Overklittfoged“ C. F. Dahle- rup o. fl. Fyrsta fjárveiting á fjárlög- um til sandgræðslu mun hafa verið árið 1906, annaðhvort 2 eða 3000,00 kr. Síðan hefir allt- af eitthvert fé verið ætlað til hennar úr ríkissjóði, en þvi var mjög í hóf stillt. Fyrstu 10 árin, þ. e. til 1916, var það aldrei meira en 4 þús. kr., þar með tal- in laun og ferðakostnaður. Á næstu 10 árum smá hækkaði fjárveitingin upp i 15 þúsund, og árið 1926 komst fjárveiting- in upp í 23 þúsundir, og var eft- ir það milli 27 og 57 þúsund krónur, þar til árið 1943, að hún fer upp í 100 þúsund, og. nú í ár er hún 210 þúsund, að með- töldum launum. Um síðustu áramót (þ.e. 1943 —4) mun hafa verið búið að verja til sandgræðslu úr ríkis- sjóði um 950 þús. kr. — En hvað hefir verið gert? spyrja menn. Settar hafa verið sand- græðslugirðingar, um 300 km. að lengd og allt að 40 þús. ha. að flatarmáli. Sandgræðslu- svæðin eru í átta sýslum. Flest eru þau á aðal eldgosasvæðinu, sem liggur skáhalt yfir landið, norðan frá Melrakkasléttu suð- ur á Reykjanes.Mestu uppblást- urs- og sandfokssvæðin eru í Þingeyjarsýslum, V.-Skaftafells- Sandgræðslugirðing. (Sjáið gróðurmismuninn innan og utan girðingar).
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132
Side 133
Side 134
Side 135
Side 136
Side 137
Side 138
Side 139
Side 140

x

Vísir

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Vísir
https://timarit.is/publication/54

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.