Vísir - 17.06.1944, Síða 28

Vísir - 17.06.1944, Síða 28
28 VÍSIR ÞJÓÐHÁTÍÐARBLAÐ Uppblástur. um fækkaði á þeim árum um 1517 manns. Framfarir voru þó á mörgum sviðum. Alþýðuskól- ar tóku til starfa, Landsbankinn var stofnaður og sala hófst á lifandi fénaði til Bretlands. Það var til þess að menn lögðu mik- ið kapp á að eignazt sauði og hross, en það leiddi aftur til þess, að þröngt varð í högum, hagar fóru í örtröð og land og býli í auðn, af uppblæstri og sandfold, sem alltaf færist í aukana. Flestir stóðu ráðþrota yfir uppblæstri og sandfoki fram yf- ir síðustu aldamót. Nokkrar sandfoksvarnir voru-'þó reynd- ar, en þær voru skipulagslausar og reknar á ógirtu landi, þar sem fénaður gekk yfir og eyði- lagði það, sem gert var. Helzt voru það skjólgarðar, sem að gagni komu, en sáning ázt víð- ast upp, þó að sáð væri á ó- girtu landi. ' • Séra Björn Halldórsson í Sauðlauksdal fékk árið 1757 landstjórnina til þess að skipa sóknarbændum Sauðlauksdals til skylduvinnu, til þess að gera garð til varnar sandfoki, sem skemmdi þar túnið. Bændum þótti kvöðin ekki góð og var því garðurinn af sumum nefndur „Ranglátur“. Um síðustu alda- mót sáði séra Þorvaldur Jak- obsson, sém þá var prestur þar, nokkru af fræi, sem kom upp, en kom að litlum notum vegna beitar. Sama sagan var hjá Eyj- ólfi Guðmundssyni i Hvammi í Landsveit og öðrum þeim, sem tilraunir gerðu með sand- græðslu á ógirtu landi. Þeirra sjást nú lítil merki, sem von er; þær voru af vanefnum gerð- ar og almenningurinn hafði litla trú á þeim. Það var flestra skoð- un, að sandfokið væri svo hat- ramt, að þar megnaði enginn mannlegur máttur að standa á móti. Nokkrir leiðandi menn- reyndu að hefja skipulags- bundna sandgræðslu, t.d. Svein- björn Ólafsson, Sæmundur Eyj- ólfsson og Einar Helgason, en allar tilraunir fóru forgörðum, vegna þess að enginn sand- græðslublettur var friðaður. II. „Sú kemur tið, er sárin foldar gróa, sveitirnar fyllast, akrar hylja móa, brauð veitir sonum móður- moldin frjóa, menningin vex í lundi nýrra skóga.“ H. H, Um síðustu aldamót ortu skáldin Hannes Hafstein og Ein- ar Benediktsson fögur alda- mótaljóð. Þeir sjá framtíðina í hyllingum. E. B. segir: „Oss vantar lykil hins gullna gjalds að græða upp landið frá hafi til fjalls.“ — En hann hugsar nánar og segir síðar: „Sjálft hugvitið, þekkingin hjaðnar sem blekking sé hjartað ei með, sem undir slær. Hver þjóð, sem í gæfu og gengi vill búa, á guð sinn og land sitt skal trúa.“ Hann sér og skilur, sá vitri maður, að auður og þekking eru ekki einhlít, til þess að hrinda fram nauðsynjaverkum fyrir land og þjóð, þar Jjarf viljinn að vera með í verki. Starfsvilji, sem er byggður á þekkingunni og trú guði og landinu, er hið lífræna afl, en auðurinn er and- vana tæki til framkvæmdanna, kaldur og líflaus, eins og steinn- inn. Árið 1904 varð Hannes Haf- stein ráðherra. Hann vill gera landið gott heimili fyrir mennt- aða þjóð. Hann sér í huganum sanda og auðnir gróa, blómleg býli og fagra skóga. Ilann sér iðnað og orkuver rísa upp í landinu, rafknúin farartæki og stritandi vélar, „stjórnfrjálsa þjóð, með verzlun eigin búða.“ Hannes Hafstein þekkir hina raunverulegu undirstöðu, sem umbætur og þjóðnytjastörf lands og þjóðar verða að byggj- ast á: „Það er að elska, byggja og treysta á landið.“ Það er ljóst, að sú þjóð, sem trúir á guð o.g landið og vinn- ur að framþróun lífsins í land- inu af ást til þess, eflir þrótt gróðursins, dýranna og mann- anna, starfar í samræmi við líf- ræna náttúru og skapar sér trygga og bjarta framtíð, ef á- girndin fær þar ekki griðland, — en þar sem hún ræður lönd- um, er hún rót alls ills. Þar fær ekki grasið að vaxa, né skógar að anga. Fyrsti ráðherrann á Islandi hafði mörgu að sinna. Ýms ný- mæli voru á starfsskrá hans. Sandgræðsla Islands var eitt af þeim. Stjórn Búnaðarfélags Is- lands var falið að útvega unga menn til utanfarar, til þess að kynnast sandgræðslu og skóg- rækt. Þeir voru sendir til Dan- merkur. Sá, sem þcssar línur ritar, minnist kveðjuhandtaks og heillaóska Hannesar Haf- steins og Magnúsar Helgasonar, sem var í stjórn Búnaðarfélags Islands, er farið vár í ferð þá. Orð ráðherrans voru ekl<i mörg, —■ en þau voru sögð af þeim heilindum og því hugarþeli, ást til landsins og trú á starfið, að þeim tókst að snerta hug og hjárta, og hafa þar geymst í því nær 40 ár. Ráðherrann naut aðstoðar danskra sérfræðinga, til þess að koma í framkvæmd þessum hugðarmálum sínum. Má nefna þar til dæmis prófessor C. V> Prytz, skógfr. C. E. Flensborg, „Overklittfoged“ C. F. Dahle- rup o. fl. Fyrsta fjárveiting á fjárlög- um til sandgræðslu mun hafa verið árið 1906, annaðhvort 2 eða 3000,00 kr. Síðan hefir allt- af eitthvert fé verið ætlað til hennar úr ríkissjóði, en þvi var mjög í hóf stillt. Fyrstu 10 árin, þ. e. til 1916, var það aldrei meira en 4 þús. kr., þar með tal- in laun og ferðakostnaður. Á næstu 10 árum smá hækkaði fjárveitingin upp i 15 þúsund, og árið 1926 komst fjárveiting- in upp í 23 þúsundir, og var eft- ir það milli 27 og 57 þúsund krónur, þar til árið 1943, að hún fer upp í 100 þúsund, og. nú í ár er hún 210 þúsund, að með- töldum launum. Um síðustu áramót (þ.e. 1943 —4) mun hafa verið búið að verja til sandgræðslu úr ríkis- sjóði um 950 þús. kr. — En hvað hefir verið gert? spyrja menn. Settar hafa verið sand- græðslugirðingar, um 300 km. að lengd og allt að 40 þús. ha. að flatarmáli. Sandgræðslu- svæðin eru í átta sýslum. Flest eru þau á aðal eldgosasvæðinu, sem liggur skáhalt yfir landið, norðan frá Melrakkasléttu suð- ur á Reykjanes.Mestu uppblást- urs- og sandfokssvæðin eru í Þingeyjarsýslum, V.-Skaftafells- Sandgræðslugirðing. (Sjáið gróðurmismuninn innan og utan girðingar).
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132
Síða 133
Síða 134
Síða 135
Síða 136
Síða 137
Síða 138
Síða 139
Síða 140

x

Vísir

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Vísir
https://timarit.is/publication/54

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.