Vísir - 17.06.1944, Page 44

Vísir - 17.06.1944, Page 44
44 VÍSIR — Þ J ÓÐHÁTÍÐ ARBLAÐ lifnaðarháttum — og ég vil segja — menningu landsmanna í framtíðinni. Atvinnumál. Hér hefi ég drepið á nokkur mál, er sýna hvernig sveitarfé- lögin hafa orðið brautryðjend- ur hinna stórkostlegustu fram- fara. Þau hafa kennt íbúum sín- um, að með sameiginlegu átaki og með því að taka á sig sam- eiginlegar byrðar, er hægt að lyfta hinum ótrúlegustu grettis- tökum og ná hinum ákjósan- legasta árangri. Smágrein þessi leyfir ekki að mikið fleira sé nefnt, en ekki má þó með öllu sleppa að minn- ast á tilraunir sveitarfélaganna til þess að tryggja atvinnulíf íbúa sinna með beinum aðgerð- um í þeim efnum, og til að skapa þeim vistleg híbýli. Mörg sveitarfélaganna hafa á síðustu árum lagt út í að tryggja at- vinnulíf staða sinna á ýmsan hátt, svo sem með útgerð, iðn- aði, hraðfrystihúsabyggingum o. m. fl. Stærstu tilraunirnar um at- vinnurekstur hafa gert kaup- staðirnir Isafjörður og Hafnar- fjörður, þó fjöldi smærri staða hafi einnig reynt ýmislegt í þá átt. En flest eru þetta ennþá byrjunarspor, er sýna þó að vel má athuga, hvort það er ekki einmitt með aðstoð og atbeina sveitarfélaganna, sem tryggja má atvinnulíf þjóðarinnar, en það verður það viðfangsefni, sem Islendingar, eins og aðrar þjóðir, verða að glíma við þeg- ar í stað og núverandi ófriði lýkur. Þau lítt skipulögðu og oftast vanmetnu, en stundum beinlínis ofsóttu átök eða til- raunir, sem gerðar bafa verið í þessum efnum af sveitarfélög- unum, þykir mér þó ekki ólík- legar til þess að verða að veru- legu leyti sú undirstaða, sem byggt verður á þegar þar að kemur. Byggíngamál. Hin lélegu húsakynni, sem aðkomnir fátæklingar hrófluðu upp yfir sig og sína á lóðum kaupstaða og kauptúna voru ekki líkleg til að geta enzt til frambúðar. Allt frá söguöld hefir sá háttur verið á bygging- armálum Islendinga, að hver kynslóð hefir orðið að byggja yfir sig, efni húsanna hefir ver- ið svo endingarlitið. En við til- komu kaupstaðanna, fyrst með timburhús sín járnvarin og sið- ar með steinhúsin, hafa bygg- ingamál allra landsmanna kom- izt inn á alveg nýjar brautir. Þetta er þó ekki sveitarstjórn- um né sveitarfélögum sérstak- lega að þakka, heldur bæja- og þorpamynduninni sjálfri og framtaki einstaklinga par. En aðalvandamálið er enn að mestu óleyst og það er hvernig hægt sé að tryggja öllum íbú- um bæjanna og kauptúnanna hollar og góðar framtíðaríbúðir. Hér hafa sveitarfélögin sér- staklega þó kaupstaðirnir — lagt inn á nýja og merkilega braut, þar sem er^ hinir svn- nefndu verkamannabústaðir og fyrirkomulagið á því, hvernig menn geta eignazt slíkar íbúð- ir, án þess að íþyngja um of fjárhag sínum. Allt er þetta enn á byrjunarstigi, enda mjög skipulagslítið, en framtíðar- lausn liúsnæðismálanna, bæði í sveitum og kaupstöðum, mun ekki lengi dragast héðan af og þá er líklegt, að sú reynsla, sem fengizt hefir í þessari grein af verkamannabústöðum kaup- staðanna komi í góðar þarfir. Hitaveitan. Þá skal að lokum aðeins minnzt á það fyrirtækið, sem allra einstæðast verður að telja af öllum viðfangsefnum ís- lenzkra sveitarfélaga fyrr og síðar og sem jafnframt er hið stærsta þeirra og dýrasta. Það er hitaveitan í Reykjavík. Alger ógerningur er að spá nokkru um hvílíkri gerbyltingu það fyrirtæki veldur hér sunnan- lands sérstaklega, og nú þegar er farið að athuga möguleik- ana á notkun jarðhitans víðar. Er það enn ein af mörgum sönnunum þess, hvernig það einmitt eru sveitarfélögin, sem ryðja brautina til vaxandi sam- starfs til almenningsheilla og framfara. IV. Fjármál sveitarfélaganna. Það mun vart teljast viðeig- andi, að ekki sé fám orðum minnzt á fjármál sveitarfélag- anna, áður en línum þessum lýkur. En ætti að ræða þau að ráði, mundi til þess þurfa langa grein, svo hér verður að stikla á stóru. Allt frá upphafi hafa sveitar- félögunum verið ætlaðar frem- ur takmarkaðar tckjur til starl'- semi sinnar. I fvrstu höfðu þau heldur vart nema einu máli að sinna, sem hein útgjöld hafði i för með sér, fátækraframfærsl- unni, og enn er ]>að svo, að sá liður er stærsti útgjaldaliður jjeirra flestra. Með vaxandi skilningi á því, hversu mikilvægt, ])jóðfélags- legt hlutverk sveitarfélögin inna af hendi, hefir þetta þó n.okkuð breytzt, sérstaklega bin síðustu' árin. Ennþá er þó aðal- tekjustofn allra sveitarfélaga aðeins cinn, þ. e. beinu skattur á tekjur manna og eignir út- svörin illræmdu. Með þeim verða sveitarfélögin að starfa, og þeim verður þó að stilla í hóf, ef ekki á ver að fara fyrir þeim, sem skattabyrðina bera, og þar með sveitarfélaginu sjálfu. Ctsvörin hafa alltaf verið að vaxa að krónutölu og munu hafa verið s.l. ár um 100 millj- ónir króna á öllu landinu, ])ó fullnaðar skýrslur liggi ekki fyrir um það enn. Er slíkt mik- ið fé, enda hafa þau margt að borga. Fram til 1929 mátti telja fjár- hag sveitarfélaganna fremur góðan víðast hvar. En í „krepp- unni“ frá 1929- 1936 hrakaði fjárhag sveitarfélaganna stór- lega og á þau hlóðust miklar skuldir. Aðaltekjustofninn litsvörin brást þá ár eftir ár, enda urðu þá fram að fara eins- konar gjaldþrotaskipti bjá mörgum sveitarfélögum og öðrum varð að veita stórlán með ríkisábyrgð til þess að þeim yrði ekki gcngið fyrir van- skil. Var þetta gert með svo- nef ndum „Kreppulánas j óði bæjar- og sveitarfélaga“ og var- ið um 3 milljónum króna til þessara fyrirgreiðslna. Mörg sveit'arfélög voru þá algerlega gjaldþrota á venjulegan mæli- kvarða. En eftir 1937—38 fór nokkuð að rofa íil, en þó breyttist ekki til verulegs batnaðar fyrr en 1940 og hefir siðan orðið gjör- breyting á hjá nálega öllum sveitarfélögum landsins. Sum, sem áður voru á heljarþröm, eru nú stórauðug á okkar mæli- kvarða, og öll hafa þau bætt hag sinn verulega, eftir því sem séð verður. Ilin mikla atvinna og bætt afkoma allra stétta hefir auk þess orðið til þess, að lækka fá- tækraframfærsluna til muna, en hún var og er þyngsta fjár- hagsbyrði sveitarfélaganna. — Fjölmörg sveitarfélög hafa auk ])ess fengið nýja tekjustofna, — s. s. fasteignaskatt — og fyrirtæki sveitarfélaganna hafa skilað arði mörg hver, sem áð- ur ýmist börðust í bökkum eða voru rekin með tapi, sem þá lenti á sveitarsjóði. Nú, við tímamótin í Islands- sögunni, er fjárhagur flestra sveitarfélaga á Islandi betri en hann hefir nokkuru sinni áður verið í sögu þjóðarinnar. V. Gömlu sveitarfélögin. Hér hefir þá verið gefið noklc- urt yfirlit um þróunarsögu ís- lenzkra sveitarmálefna. Þetta litía yfirlit sýnir glögglega hver Norðfjörður.
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132
Page 133
Page 134
Page 135
Page 136
Page 137
Page 138
Page 139
Page 140

x

Vísir

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Vísir
https://timarit.is/publication/54

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.