Vísir - 17.06.1944, Qupperneq 44

Vísir - 17.06.1944, Qupperneq 44
44 VÍSIR — Þ J ÓÐHÁTÍÐ ARBLAÐ lifnaðarháttum — og ég vil segja — menningu landsmanna í framtíðinni. Atvinnumál. Hér hefi ég drepið á nokkur mál, er sýna hvernig sveitarfé- lögin hafa orðið brautryðjend- ur hinna stórkostlegustu fram- fara. Þau hafa kennt íbúum sín- um, að með sameiginlegu átaki og með því að taka á sig sam- eiginlegar byrðar, er hægt að lyfta hinum ótrúlegustu grettis- tökum og ná hinum ákjósan- legasta árangri. Smágrein þessi leyfir ekki að mikið fleira sé nefnt, en ekki má þó með öllu sleppa að minn- ast á tilraunir sveitarfélaganna til þess að tryggja atvinnulíf íbúa sinna með beinum aðgerð- um í þeim efnum, og til að skapa þeim vistleg híbýli. Mörg sveitarfélaganna hafa á síðustu árum lagt út í að tryggja at- vinnulíf staða sinna á ýmsan hátt, svo sem með útgerð, iðn- aði, hraðfrystihúsabyggingum o. m. fl. Stærstu tilraunirnar um at- vinnurekstur hafa gert kaup- staðirnir Isafjörður og Hafnar- fjörður, þó fjöldi smærri staða hafi einnig reynt ýmislegt í þá átt. En flest eru þetta ennþá byrjunarspor, er sýna þó að vel má athuga, hvort það er ekki einmitt með aðstoð og atbeina sveitarfélaganna, sem tryggja má atvinnulíf þjóðarinnar, en það verður það viðfangsefni, sem Islendingar, eins og aðrar þjóðir, verða að glíma við þeg- ar í stað og núverandi ófriði lýkur. Þau lítt skipulögðu og oftast vanmetnu, en stundum beinlínis ofsóttu átök eða til- raunir, sem gerðar bafa verið í þessum efnum af sveitarfélög- unum, þykir mér þó ekki ólík- legar til þess að verða að veru- legu leyti sú undirstaða, sem byggt verður á þegar þar að kemur. Byggíngamál. Hin lélegu húsakynni, sem aðkomnir fátæklingar hrófluðu upp yfir sig og sína á lóðum kaupstaða og kauptúna voru ekki líkleg til að geta enzt til frambúðar. Allt frá söguöld hefir sá háttur verið á bygging- armálum Islendinga, að hver kynslóð hefir orðið að byggja yfir sig, efni húsanna hefir ver- ið svo endingarlitið. En við til- komu kaupstaðanna, fyrst með timburhús sín járnvarin og sið- ar með steinhúsin, hafa bygg- ingamál allra landsmanna kom- izt inn á alveg nýjar brautir. Þetta er þó ekki sveitarstjórn- um né sveitarfélögum sérstak- lega að þakka, heldur bæja- og þorpamynduninni sjálfri og framtaki einstaklinga par. En aðalvandamálið er enn að mestu óleyst og það er hvernig hægt sé að tryggja öllum íbú- um bæjanna og kauptúnanna hollar og góðar framtíðaríbúðir. Hér hafa sveitarfélögin sér- staklega þó kaupstaðirnir — lagt inn á nýja og merkilega braut, þar sem er^ hinir svn- nefndu verkamannabústaðir og fyrirkomulagið á því, hvernig menn geta eignazt slíkar íbúð- ir, án þess að íþyngja um of fjárhag sínum. Allt er þetta enn á byrjunarstigi, enda mjög skipulagslítið, en framtíðar- lausn liúsnæðismálanna, bæði í sveitum og kaupstöðum, mun ekki lengi dragast héðan af og þá er líklegt, að sú reynsla, sem fengizt hefir í þessari grein af verkamannabústöðum kaup- staðanna komi í góðar þarfir. Hitaveitan. Þá skal að lokum aðeins minnzt á það fyrirtækið, sem allra einstæðast verður að telja af öllum viðfangsefnum ís- lenzkra sveitarfélaga fyrr og síðar og sem jafnframt er hið stærsta þeirra og dýrasta. Það er hitaveitan í Reykjavík. Alger ógerningur er að spá nokkru um hvílíkri gerbyltingu það fyrirtæki veldur hér sunnan- lands sérstaklega, og nú þegar er farið að athuga möguleik- ana á notkun jarðhitans víðar. Er það enn ein af mörgum sönnunum þess, hvernig það einmitt eru sveitarfélögin, sem ryðja brautina til vaxandi sam- starfs til almenningsheilla og framfara. IV. Fjármál sveitarfélaganna. Það mun vart teljast viðeig- andi, að ekki sé fám orðum minnzt á fjármál sveitarfélag- anna, áður en línum þessum lýkur. En ætti að ræða þau að ráði, mundi til þess þurfa langa grein, svo hér verður að stikla á stóru. Allt frá upphafi hafa sveitar- félögunum verið ætlaðar frem- ur takmarkaðar tckjur til starl'- semi sinnar. I fvrstu höfðu þau heldur vart nema einu máli að sinna, sem hein útgjöld hafði i för með sér, fátækraframfærsl- unni, og enn er ]>að svo, að sá liður er stærsti útgjaldaliður jjeirra flestra. Með vaxandi skilningi á því, hversu mikilvægt, ])jóðfélags- legt hlutverk sveitarfélögin inna af hendi, hefir þetta þó n.okkuð breytzt, sérstaklega bin síðustu' árin. Ennþá er þó aðal- tekjustofn allra sveitarfélaga aðeins cinn, þ. e. beinu skattur á tekjur manna og eignir út- svörin illræmdu. Með þeim verða sveitarfélögin að starfa, og þeim verður þó að stilla í hóf, ef ekki á ver að fara fyrir þeim, sem skattabyrðina bera, og þar með sveitarfélaginu sjálfu. Ctsvörin hafa alltaf verið að vaxa að krónutölu og munu hafa verið s.l. ár um 100 millj- ónir króna á öllu landinu, ])ó fullnaðar skýrslur liggi ekki fyrir um það enn. Er slíkt mik- ið fé, enda hafa þau margt að borga. Fram til 1929 mátti telja fjár- hag sveitarfélaganna fremur góðan víðast hvar. En í „krepp- unni“ frá 1929- 1936 hrakaði fjárhag sveitarfélaganna stór- lega og á þau hlóðust miklar skuldir. Aðaltekjustofninn litsvörin brást þá ár eftir ár, enda urðu þá fram að fara eins- konar gjaldþrotaskipti bjá mörgum sveitarfélögum og öðrum varð að veita stórlán með ríkisábyrgð til þess að þeim yrði ekki gcngið fyrir van- skil. Var þetta gert með svo- nef ndum „Kreppulánas j óði bæjar- og sveitarfélaga“ og var- ið um 3 milljónum króna til þessara fyrirgreiðslna. Mörg sveit'arfélög voru þá algerlega gjaldþrota á venjulegan mæli- kvarða. En eftir 1937—38 fór nokkuð að rofa íil, en þó breyttist ekki til verulegs batnaðar fyrr en 1940 og hefir siðan orðið gjör- breyting á hjá nálega öllum sveitarfélögum landsins. Sum, sem áður voru á heljarþröm, eru nú stórauðug á okkar mæli- kvarða, og öll hafa þau bætt hag sinn verulega, eftir því sem séð verður. Ilin mikla atvinna og bætt afkoma allra stétta hefir auk þess orðið til þess, að lækka fá- tækraframfærsluna til muna, en hún var og er þyngsta fjár- hagsbyrði sveitarfélaganna. — Fjölmörg sveitarfélög hafa auk ])ess fengið nýja tekjustofna, — s. s. fasteignaskatt — og fyrirtæki sveitarfélaganna hafa skilað arði mörg hver, sem áð- ur ýmist börðust í bökkum eða voru rekin með tapi, sem þá lenti á sveitarsjóði. Nú, við tímamótin í Islands- sögunni, er fjárhagur flestra sveitarfélaga á Islandi betri en hann hefir nokkuru sinni áður verið í sögu þjóðarinnar. V. Gömlu sveitarfélögin. Hér hefir þá verið gefið noklc- urt yfirlit um þróunarsögu ís- lenzkra sveitarmálefna. Þetta litía yfirlit sýnir glögglega hver Norðfjörður.
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104
Qupperneq 105
Qupperneq 106
Qupperneq 107
Qupperneq 108
Qupperneq 109
Qupperneq 110
Qupperneq 111
Qupperneq 112
Qupperneq 113
Qupperneq 114
Qupperneq 115
Qupperneq 116
Qupperneq 117
Qupperneq 118
Qupperneq 119
Qupperneq 120
Qupperneq 121
Qupperneq 122
Qupperneq 123
Qupperneq 124
Qupperneq 125
Qupperneq 126
Qupperneq 127
Qupperneq 128
Qupperneq 129
Qupperneq 130
Qupperneq 131
Qupperneq 132
Qupperneq 133
Qupperneq 134
Qupperneq 135
Qupperneq 136
Qupperneq 137
Qupperneq 138
Qupperneq 139
Qupperneq 140

x

Vísir

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Vísir
https://timarit.is/publication/54

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.