Vísir - 17.06.1944, Qupperneq 46

46
VÍSIR — ÞJÓÐHÁTÍÐARBLAÐ
REYKJAVÍKUR APÓTEK.
Afgreiðslusalur Rcykjavíkurapótcks.
Árið 1760 verður löngum tal-
ið merldsár i sögu íslenzkra
heilbrigðismála, enda var
Bjarni Pálsson það ár skipaður
landlæknir á Islandi. En jafn-
framt var honum gert að skyldu
að reka lyfjabúð á heimili sínu,
að vísu gegn sérstakri þóknun.
Með stofnun þessarar lyfjabúð-
ar hefst saga elztu lyfjab’úðar
landsins, Reykjavíkur Apóteks,
og er lyfjabúðin þar með líka
auðvitað elzta starfandi fyrir-
tæki þessa lands, vantar aðeins
16 ár á 200 ára aldur.
Reykjavíkur Apótek hefir því
algera sérstöðu, ekki einungis
innan heilbrigðismála landsins,
heldur einnig í verzlunarsög-
unni, því að apótekið var á
þeim tíma eina verzlunarfyrir-
tæki, sem Islendingur rak, því
að eins og kunnugt er, var land-
ið þá enn í viðjum verzlunar-
einokunar Dana, sem var eigi
aflétt fyrr en löngu síðar.
Bjarni Pálsson landlæknir sat
í Nesi við Seltjörn. Þar rak
hann lyfjabúðina i 10 ár, unz
aðstoðarmaður hans,- Björn
Jónsson, tók við rekstri hennar.
Björn vildi fá leyfi til að flytja
lyfjabúðina til Reykjavíkur, en
þess var synjað. Rak hann lyf ja-
búðina því áfram í Nesi til 1799,
er hann andaðist. Næsti apótek-
ari varð Magnús Ormsson, sexri
tók við lyf jabúðinni af Birni, en
hagn rak hana aðeins í 2 ár.
Árið 1801 tók Guðbrandur
Vigfússon við lyfjabúðinni, og
um sömu mundir fékkst loksins
Ieyfi til að flytja hana til
Reykjavíkur. Þó fór svo, að
Guðbrandur sat í Nesi jafnan
og rak lyfjabúðina þar í 21 ár.
Mun hann hafa verið orðinn
heimavanur í Nesi, því að við
lyfjabúðina hafði hann starfað
þar alla tíð frá 1788. Að Guð-
brandi látnum, 1823, tók Odd-
ur Thorarensen við lyfjabúð-
inni. Hann rak hana áfram í
Nesi í 10 ár, eða fram til 1833,
og þá var hún loks flutt til
Reykjavíkur. Oddur lét byggja
gamla apótekshúsið við Austur-
völl, þar sem nú er Thorvald-
sensstræti 6. I því húsi var apó-
tekið rekið í næstum hundrað
ár, eða þar til núverandi eig-
andi, Þorsteinn Sch. Thorsteins-
son, keypti húseígnina Austur-
stræti 16 og flutti apótekið
þangað í febrúar 1930.
Oddur Thorarensen rak apó-
tekið aðeins skamma stund eftir
að það fluttist til Reykjavikur,
því að 1836 seldi hann það J. G.
Möller, en fluttist sjálfur til Ak-
ureyrar. En með þessari sölu
hefst raunverulega nýtt tímabil
í sögu apóteksins, því að upp
frá þessu liefst „danska tima-
bilið“ í sögu þess, og stend-
ur það i 83 ár, eða til 1919,
þegar Þorsteinn Sch. Thor-
steinsson kaupir apótekið af P.
O. Christensen lyfsala.
Á þessu tímabili voru lyfsalar
þessir: J. G. Möller 1836—50,
Randrup lyfsali 1850—77, Krúg-
er 1877-90, E. H. Tvede 1890
—98, Olsen 1898—99, Michael
Lund 1899—1911 og P. O.
Christensen 1911—1919.
Það getur verið fróðlegt að
athuga, hversu apótekið hefir
stigið í verði með árunum. Sagt
er að þegar Oddur Thoraren-
sen, sem var hinn fyrsti lyfsali,
sem rak fyrirtækið sem eigin
eign, seldi Möller, hafi hann tek-
ið 80 dali fyrir lyfsöluleyfið, en
húseignina seldi hann á 10.000
d. Árið 1877 var lyfjabúðin
(húseign og réttindi) seld á
50.000 kr„ 1890 á 85.000 kr„
1898 á 115.000 kr„ ári seinna á
120.000 kr. og 1911 á 180.000
kr„ en nú síðast á 300 þús. kr.
Um núverandi verð stofnunár-
innar er fátt vitað og verður
eigi, fyrr en hún verður aftur
seld.
En Jiað má telja stærsta
stökkið í framþróun apóteksins,
þegar J>að var flutt úr gamla
húsinu við Austurvöll í húsið á
horni Pósthússstrætis og Aust-
urstrætis, Jxar sem það hefir
hafzt við i 14 ár og á væntan-
lega eftir að staldra lengi við.
Forstöðumaður apóteksins
hafði lengi ætlað sér að afla
fyrirtækinu rúmbetri húsa-
kynna, en verulega gott tæki-
færi bauðst ekki, fyrr en hann
gat fest kaup á þessu myndar-
legasta stórhýsi bæjarins, sem
þá var.
Var þá tekið til óspilltra mál-
anna að búa húsið undir flutn-
ing lyfjabúðarinnar. Neðsta
hæðin var öll tekin undir apó-
teksrekstur og einnig allur kjall-
ari og viðbygging. Húsnæðið,
sem næst lá gatnamótum á
sjálfu horni hússins, var tekið
undir sjálfa lyfjabúðina og
snyrtivörudeild hennar. Var þar
á hinn smekklegasla og haganT
legasta hátt komið fyrir af-
greiðsluborðum og öllum þeim
ótölulega fjölda af skúffum og
hyllum, sem í lyfjabúð þurfa
-að vera. Er Jxeim, sem Jjetta rit-
ar, ennþá minnisstætt, hversu
tíðindamönnum varð starsýnt á
hin nýju húsakynni, þegar þau
voru fyrst sýnd opinberlega.
Húsnæðið frá snyrti- og
hjúkrunarvörudeildinni og með-
fram Pósthússtræti var fyrst í
stað leigt öðrum, og var ]>ar m.
a. fyrst rekinn Hressingarskál-
inn, hið góðkunna veitingahús.
Siðar hafði Kolasalan þar skrif-
stofur. En nú hefir rekstur
lyfjabúðarinnar fyrir löngu tek-
ið allt það húsnæði undir sig,
og mun ekki af veita.
Það er einkum snyrti- og
hjúkrunarvörudeildin, sem
grætt hefir á hinu aukna hús-
næði. Þegar apótekið var flutt
í hið nýja húsnæði var það ráð
tekið að skilja þessa deild frá
sjálfri lyfjabúðinni, enda giltu
um l'lestar vörur hennar sömu
ákvæði og almenna verzlun, og
mátti til dæmis ekki selja þau
utan Jxess tíma, er sölubúðir
voru opnar. Var það þvi til ó-
þæginda- að hafa þær á boð-
stólum innan um lyfjavörur,
en hinni nýju deild var hægt
að loka á sama tíma og öðrum
verzlunum. Deild þessi var litil
fyrst í stað, en óx brátt og
margfaldaðist, og veitir henni
nú síður en svo af hinu aukna
húsnæði, enda eru þar á boð-
stólum allar helztu og þekkt-
ustu fegrunar- og snyrtivörur,
þar á meðal ýmis heimsfræg
merki, sem deildin hefir einka-
sölu á. Það er því engin furða,
þótt konur á öllum aldri geri
sér tíðfarið í þessa smekklegu
sölubúð.
Myndin hér að ofan sýnir af-
afgreiðslusal lyfjabúðarinnar. Á
austurvegg hans getur að líta
skrá yfir alla lyfsala þá, er apó-
tekið hafa rekið, allt frá Bjarna
Pálssyni til Þorsteins Sch.
Thorsteinssonar. Myndin er tek-
in úr eftirlitsbók apóteksins, því
bindi, er hófst, er apóteldð var
flutt í sitt nýja hús. En eldri
bindi þeirrar eftirlitsbókar eru
fróðlegur lestur og merkilegar
heimildir. Þau eru vel komin í
höndum Þorsteins lyfsala, sem
auk annarra áhugamála hefir
alveg sérstakt yndi af bókum
alveg sérstakt yndi af bókum,
fornum og nýjum, og er eigandi
að einhverju myndarlegasta
enikabókasafni þessa lands.
Þorsteinn lyfsali hefir nú rek-
ið apótekið í nærfellt 25 ár af
sínum alkunna myndarskap.
Hann er hættur að afgreiða í
lyfjabúðinni eins og hann gerði
áðuí fyr, en gæfu hefir hann
borið til að afla sér starfs-
manna, sem haldið hafa á lofti
því góða orði, sem apótekið
hafði aflað sér. Hefir hann því
getað sinnt ýmsum störfum
öðrum en rekstri lyfjabúðar-
innar. En hann mun eigi vilj-
ándi láta af lyfsölu fyrr en
árið 1960, þegar Reykjavíkur
Apótek getur fagnað 200 ára af-
mæli sínu og um leið minnzt
merkilegs og sérstæðs tímabils í
sögu íslenzkra heilbrigðismála
— og sögu Islands.