Vísir - 17.06.1944, Page 62

62
VÍSIR
ÞJÓÐHÁTÍÐARBLAÐ
Þannig leit fyrsti. togarinn út, sem byggður var fyrir Islendinga.
ískyggileg hin siðustu árin.
Heita má, að því nær allur tog-
araflotinn sé orðinn úreltur og
einungis hið óeðlilega ástand,
sem styrjöldin hefir skapað,
gerir það að verkum, að rekst-
ur þessara skipa er yfirleitt
liugsanlegur. Hversu alvarlegt
ástand hér hefir skapazt, má
glöggt sjá á því, að um mörg
ár var rúmlestatala togaraflot-
ans um eða yfir helmingur af
rúmlestatölu alls fisldskipaflot-
ans, og er enn um 40%.
Auk botnvörpunganna, sem
frá úpphafi hafa allir verið
gufuskip — á fyrra ári hóf
fyrsti véltogarinn veiðar —
hafa allmörg önnur gufuskip
stundað fiskveiðar, línu- og sild-
veiðar. Var hafin veiði á slík-
um skipum upp úr aldamótun-
um. Lengi voru þau þó fá og
flest keypt gömul til landsins,
Á timabilinu frá 1922—1930
fjölgaði þeim allmildð, en hefir
síðan farið stöðugt fækkandi,
að heita má. Éru þessi skip
flest orðin mjög gömul og úr
sér gengin, enda má gera ráð
fyrir að þau eigi ekki framtíð
fyrir sér, a. m. k. ekki til þorsk-
veiða með línu, sem þau áður
stunduðu, en flest þeirra hafa
stundað fiskflutninga hin síð-
ustu ár og má gera ráð fyrir að
þar sé einnig um timabundið
fyrirbæri að ræða.
Árið 1902 var sett fyrsta mót-
orvél í skip á Islandi, en þessi
tegund véla átti eftir að hafa
stórkostlega þýðingu fyrir út-
veginn. Fyrstu árin voru vélar
nær éinungis setlar í smærri
báta, undir 12 rúmlestum br.
Síðar stækkuðu þó bátarnir
stöðugt og heldur sú þróun enn
áfram. Veruleg aukning á vél-
bátaflotanum áttLsér fyrst stað
í heimsstyrjöldinni fyrri, eða
fram til ársins 1917. Var af-
koma útgerðarinnar þá yfirleitt
góð og þrátt fyrir styrjöldina
hægt að fá báta frá Norður-
löndum. Stækkaði vélbátaflot-
inn mjög verulega á þessum ár-
um. Að styrjöldinni lokinni
hefst svo enn nýlt tímabil og
má heita að upp frá þeim tíma
liafi vélbátaflotinn verið í stöð-
ugum veyti. Mun hann nú nema
að rúmlestatölu um helming alls
fiskiskipastólsins, en meðtaldir
eru 'þá ekki vélbátar undir 12
rúml. br. og opnir vélbátar.
Hinir fyrrnefndu eru nú orðnir
fáir og fer óðum fækkandi, og
gera má ráð fyrir, að svo verði
einnig um opnu vélbátana.
Með vélbátunum voru smærri
útgerðinni sköpuð mjög bætt
skilyrði til sjósóknar og meiri
aflafanga. Bátarnir voru nú
ekki eins staðbundnir og áður,
einkum eftir því, sem þcir
stækkuðu meir. Einnig var nú
unnt að viðhafa fjölbreyttari
veiðiaðferðir, sem að sjálfsögðu
er afar þýðingarmikið. Er nú
svo komið, að allur þorri hinna
stærri vélbáta, þ. e. yfir 30 rúml.
br., stunda bæði þorskveiðar
með línu og síldveiðar með
herpinót og auk þess allmargir
Nýtízku togari.
Islenzki togara-
flotinn er nú
orðinn úreltur,
enda ekki bætzt
ný skip um
mörg ár.
botnvörpuveiðar þess á milli.
Gerir þessi fjölbreytni í veiði-
aðferðunum það að verkum m.
a., að starfstími bátanna verð-
ur mun lengri en ella, en það er
að sjálfsögðu ekki þýðingarlítið
atriði, að atvinnutækin séu nýtt
sem allra mest. Bátar, sem eru
undir 30 rúmk, stunda margir,
auk línuveiðanna, dragnóta-
veiðar.
Svo sem áður er getið, urðu
seglskipin flest árið 1906, en
rúmlcstatala þeirra varð þó
hæst árið áður, nær 7900. Upp
frá því má heita að þeim liafi
farið stöðugt fælckandi, þar til
hin síðustu þeirra eru í skipa-
skrá árið 1932. Hvorttveggja
var, að þau voru seld úr landi
allmörg, einkum til Færeyja, og
einnig voru settar í þau vélar.
Enda hlaut tími þeirra að vera
útrunninn um leið og vélaaflið
var almennt tekið 1 ])jónustu
fiskveiðanna, þar sem þau stóðu
hinum vélknúðu skipum svo
langt að baki í flestu tilliti.
Heildarþróun fiskiskipastóls-
ins á tímabili því, sem hér um
ræðir, hcfir, að undanteknum
fáum árum, verið uj)p á við. Þó
stórum minnkað, svo sem áður
segir.
Ásamt með skipunum eru
veiðarfærin þau tæki, sem fiski-
maðurinn óhjákvæmilega þarf
á að halda til þess að geta
stundað fiskveiðarnar. Þykir
því hlýða að fara nokkrum orð-
um um veiðarfærin og þá þró-
un, sem þar hefir átt sér stað.
Lengi fram eftir öldum not-
uðu landsmenn eigi annað veið-
arfæri til þorskveiða en hand-
færið. Allsnemma munu þeir þó
hafa kynnzt lóðinni, af erlend-
um fiskimönnum, en fátækt og
framtaksleysi mun hafa valdið
því, að hún var eigi almennt
notuð fyrr en löngu seinna. Er
hún nú notuð mest allra veiðar-
færa af vélbátaflotanum til
þorskveiða.
Um miðja 18. öld eru fyrst
notuð þorskanet til fiskveiða
hér við land, en voru mjög lítið
notuð fyrr en kom fram undir
lok 19. aldar og ekki almennt
fyrr en á fyrstu tveimur tugum
þessarar aldar. Notkun þeirra
hefir þó ávallt að mestu verið
talunörkuð við viss svæði, þ. e.
Kútter af þeirri gerð, er mest voru notaðir á öld þilskipanna.
hefir aukning lians verið mjög
misjöfn hin ýmsu tímabil. Lang-
samlega stórstígust er aulcning-
inu á fyrstu árunum eftir fyrri
heimsstyrjöld, enda gætti þá yf-
irleitt mikillar bjartsýni mcðal
þeirra, er sjávarútveginn stund-
uðu. Með viðskiptakreppu
þeirri, er hófst í byrjun þriðja
tugs aldarinnar, kemúr svo
greinilega stöðnun í aukningu
flotans í heild, einkum lún
fyrstu árin.
Með styrjöld þeirri, er nú
stendur, hefst svo enn þróun
upp á við og er það vélskipa-
flotinn, sem leggur til nær alla
þá aulunngu, sem síðan hefir
orðið, en togaraflotinn hefir
frá Faxaflóa og austur um til
Vestmannaeyja.
Með komu togaranna kemur
svo botnvarpan til landsins, hið
stórvirkasta þorslcveiðarfæri, er
enn þekkist. Var það til skamms
tíma eingöngu notað ó togurum,
en hin síðari ár tíðlcast það æ
meir, að vélbátar, allt niður í
25—30 rúml., stundi votnvörpu-
veiðar. Hafa verið gerðar marg-
víslegar endurbætur á þessu
veiðarfæri, frá því farið var að
nota það hér, og er það nú mun
mikilvirkara en þá, er það fyrst
kom.
Skammt er síðan íslenzldr
fislumenn fóru að nota dragnót-
ina. Mun það hafa verið á þriðja