Gefn - 01.01.1873, Side 6

6
voru jafn heiðuir í anda eptir sem áður; þeir trúðu á Óðinn
af' því þeir vonuðust eptir að komast í Valhöll og eiga þar
gott; síðan trúðu þeir á guð af því þeir vonuðust eptir að
komast þá í betri Valhöll og eiga þar betra; þeir linntu
aldrei á vígaferlum og stórvirkjum, þó þeir héti kristnir, og
þetta urðu biskuparnir og klerkarnir að láta sér lynda, af
því þeir höfðu ekkert að segja, eins og vér líka sjáum á
öllum sögum (að fráteknum Biskupasögunum og þeim skyldum
sögum), að prestanua gætir því nær ekkert, þrátt fyrir það
að menn sóru eiða við guðs nafn, gengu suður, fengu prests
fund og svo framvegis, sem var eintóm »form« og ekkert
ineir. Sjálfir klerkarnir voru eiginlega ekkert betri, og þarf
ekki annað en rninna á J>ángbrand, sem þó var saxneskur
og kominn frá miklu megnari kristni en nokkurntíma varð
á íslaudi; hann hatði fylgikonur og vo drjúgum menn, og
þanuig voru íslendskir klerkar margir líka, í rauninui ramm-
heiönir. Hversu strángur Jón Ögmundssou hafi verið, og
aðrir biskupar, má lesa í sögum þeirra; en þessi strángleiki
náði einúngis til einstakra manna, en fráleitt út yfir gjör-
vallt land eða til alls almenníngs. Af þessu gefur að skilja,
aö meun gátu .gefið sig við heiðnum fræðum í kyrð og
næði, hverr sem vildi, án þess eptir væri grafist eða gengið;
og að Sæmundur hafi gert það, það er því liklegra, sem
hann eptir öllum sögusögnum hlýtur að hafa verið ekki
einúngis lærður og fjölhæfur maður. heldur og alveg frjáls
í anda og laus við hindurvitni og skrípahugmyndir, sem svo
opt eru samfara innbyrlaðri guðrækni eða hræsnaratrú.
Sæmundur var svo frægur fyrir lærdóm, að Ari fróði bar
undir hann Íslendíngabók, og hann var svo spakur og lipur
veraldarmaður, að hann var einn af þeim sem komu tíundar-
gerð á landið. Vér vitum einnig að hann hefir lagt stund
á norræna túngu og söguvísi; »svo sagði Sæmundr« stendur
í sögunum; að hann hafi líka stundað stjörnulist og náttúru-
fræði, má álíta sem óefað (sbr. Dipl. ísl. 1, 240. 503), og
það má naumast kalla djarflega sagt, að formálinn fyrir