Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1915, Blaðsíða 19

19
sem er skorið úr tré, orðið mjög óglögt, svo sem sjá má á meðfylg-
jandi mynd 1, sem er prentuð með því.
Þessi skjaldmerkismynd sýnir þorskinn flattan og er ekki aðeins
eldri en frá 1624, heldur meira að segja eldri en innsiglið frá
1593.
Eins og sjá má á nefndri Skýrslu um Forngripasafnið, bls. 52,
á Þjóðmenningarsafnið annað myndarmót með skjaldmerkismynd ís-
lands (nr. 454, sbr. nr. 455). Með því er prentuð skjaldmerkismynd-
in aftan á titilblaðinu við bænabók eftir Joh.Lassenius,Hólum 1682. Þetta
myndarmót, og umgjörð sú er virðist tilheyra því, mun varla vera
mikið yngra en hitt. Með því er prentuð meðfylgjandi mynd 2.
Að líkindum er það íslenzkt og kann að vera eftir sama mann og
hið fyrnefnda.
Þorskmyndin í Stokkhólmsbók (nr. 5 fol., sbr. fsl. fornbrs. III.
152), sem dr. Jón Þorkelsson fann og álítur dregna af þeim er skrif-
að hefir bókina um 1360, sýnir flattan þorsk, og er mjög lík þorsk-
myndinni á þessum myndamótum. Sú mynd er vitanlega alíslenzk
og hafa menn álitið að hún eigi að tákna skjaldarmerki íslands, þótt
engin sé dregin skjaldarmyndin né kórónumyndin. Þannig verða þá
til 2, eða rnáske 3, myndir íslenzkar af skjaldmerkis-þorskinum eldri
en hinar dönsku skjaldmerkismyndir á myntunum og í inn-
siglinu, og eru allar þær íslenzku með þorskinum flöttum, en þær
dönsku með honum óflöttum, samkvæmt skýrslu Pálma, alt fram
til 1624.1)
Jón Jónsson sagnfræðingur benti á það í Fánabókinni,2) fylgir.
I, bls. 5, að þorskurinn í innsigli íslandsfaranna í Hamborg, sem til
‘) Hér eru ekki neinar af myntunnm sjálfum til þess að geta fullvissað sig um
að þetta sé svona á myntunum, en hér er til 4 Landsbókasafninu myntverkið mikla:
„Danske Medailler og Mynter i det Kongelige Kabinet11 og „Beskrivelse over danske
Mynter og Medailler i den kongelige Samling.11 Kiöbenh. 1791. Virðast myndirnar
af myntunum vera mjög nákvæmlega gerðar og i fullri stærð. Meðal myntanna frá
1603 er gylt specía, nr. 20 á XXII. (mynta Kr. 4; nr. 60 a i lýs.) með þorskmerkinu
neðst í miðju á innra (eða mið-) skildi, — niðurundan hjartaskildinum, sem er með
skjaldarmerki Danmerkur; á þessu þorskmerki virðist þorskurinn flattur (hnakkakúla
í miðju), en merkið er áreiðanlega skjaldarmerki íslands (sbr. nr. 2 á II. myndabl.).
— Speciurnar frá 1608, nr. 4 á VII. myndabl. og nr. 6—7 á IX. myndabl. (sbr. lýs.
138—40) eru með þorskmerki, sem litur út á myndunum svo sem það sé með flöttum
þorski, en myndirnar eru ekki vel glöggar. Sama má segja um nr. 12 á IX. myndabl.
(lýs. 184), speciu frá 1609, og aðra frá 1612, nr. 2 á IX. myndbl. (lýs. 233). —
Þorskmyndirnar á myntamyndunum frá tíð Friðriks 3. sýna ekki fremur flattan þorsk
en þessar.
’) íslenzki fáninn, Rvik 1914 (útg. 17. júni).
3*