Árbók Hins íslenzka fornleifafélags

Ukioqatigiit

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1967, Qupperneq 108

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1967, Qupperneq 108
112 ARBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS Víg Hjörleifs á að hafa verið hið fyrsta á Islandi, og er hér að sjá sem landvættir hafi verið taldar hafa fyrzt við. En ekki er neitt sagt um hvers háttar vættir þetta voru eða hvort þær hafi látið van- þóknun í ljós með einhverju móti. En sé sú tilgáta rétt áð grímr hafi verið meðal vætta í íslenzkri þjóðtrú eins og norskri (þar oftast um að ræða fossegrimen, en kemur einnig fyrir sem vættur á fjalli uppi), mætti ætla að hann hefði verið í hópi vætta á þessum slóðum.1 í Landnámabók er á einum stað sagt frá vætti — ónefndri en með jötnasvip — sem veldur uppkomu jarðelds: „Þá var Þórir gamall og blindur er hann kom út síð um kveld og sá að maður reri utan í Kaldárós á járnnökkva, mikill og illilegur, og gekk þar upp til bæjar þess er í Hripi hét og gróf þar í stöðulshliði. En um nóttina kom þar upp jarðeldur og brann þá Borgarhraun.“2 Á blómaskeiði vættatrúar virðist heitið álfur (alfr) hafa verið mjög víðtækt og jafnvel haft svipaða merkingu og orðið vættur; í Eddu- kvæðum eru álfar oft nefndir í sömu svifum og æsir.3 Hólar og klettaborgir, hamrar og gjár hafa ævinlega verið talin líkleg heim- kynni álfa. Fyrri liður þeirra örnefna sem kennd eru við álfa eru ýmist Álf-, Álfs-, Álfa- eða þá Álfkonu-, en auðvitað ber að gæta þess að Álfs-örnefni gæti líka verið kennt við mann méð því nafni (sbr. bæjarnafnið Álfsnes). Orðið alfmaðr kemur ekki fyrir í fornritum, en varla verður dregið í efa að það hafi verið til eins og alfkona og jafnvel alfkarl,4 og enn fremur hefur alf- verið forliður í ýmsum orðum, — m. a. í nöfnum: Alfheimr, alfröðull, alfkunnigr, Alfgeirr, Alfdís o. fl. Dæmi eru til áð sum þeirra hafi týnt f-inu: Aldís, Algeir o. fl.5 Er það í samræmi 1 Kunnugt hefur verið um a. m. k. tiu Grímsár, sex Grímsnes, fimm Grimsdali, fimm Grímseyjar og marga Grímshóla, fyrir utan Grímsholt, -fjöll, -borgir, -vötn, -helli, -gjá, -gil, hyl, -mið o. fl. — Sjá enn fremur Munnmælasögur 17. aldar, 1955, bls. cxlvii—cxlix. 2 Sturlubók Landnámu, kap. 68, og Hauksbók, kap. 56, án verulegs orðamunar. 3 T. d. í Völuspá 41: Hvat er með ásum / hvat er með alfum. — Sjá nánar um þetta efni bók Ólafs Briems, Heiðinn siður á Islandi, 1945, bls. 71—90, og Bo Almqvists, Norrön niddiktning, 1965, bls. 114 o. áfr. og 148 o. áfr. — Um álfa og landvættir sjá og Turville-Petre, Myth and Religion of the North, 1964, bls. 230 o. áfr. 4 C. Marstrander, Det norske videnskabsakademis skrifter og afhandlinger, 1927, nr. 4, bls. 16—17. — Alfkarl er eigi til í fornritum, en að líkum lætur að það hafi samt tíðkazt, og hélt C. M. það hafa verið tekið upp í írsku í myndinni alkall eða allkall og vera undirrót írska orðsins alcálle, sem merkir „manes, den dodes ánd, demon“. •r> E. H. Lind, Norsk-islándska dopnamn ock fingerade namn frán medeltiden. Upp- sala 1905—1915, 11—17.
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104
Qupperneq 105
Qupperneq 106
Qupperneq 107
Qupperneq 108
Qupperneq 109
Qupperneq 110
Qupperneq 111
Qupperneq 112
Qupperneq 113
Qupperneq 114
Qupperneq 115
Qupperneq 116
Qupperneq 117
Qupperneq 118
Qupperneq 119
Qupperneq 120
Qupperneq 121
Qupperneq 122
Qupperneq 123
Qupperneq 124
Qupperneq 125
Qupperneq 126
Qupperneq 127
Qupperneq 128
Qupperneq 129
Qupperneq 130
Qupperneq 131
Qupperneq 132
Qupperneq 133
Qupperneq 134
Qupperneq 135
Qupperneq 136
Qupperneq 137
Qupperneq 138
Qupperneq 139
Qupperneq 140

x

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Árbók Hins íslenzka fornleifafélags
https://timarit.is/publication/97

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.