Ársrit Hins íslenska fræðafjelags í Kaupmannahöfn - 01.01.1916, Blaðsíða 89

»Að marka tóttir til garða*
89
Björneborg var bygð á 16. öld; fengu bæjarmenn
sín fyrstu einkarjettindi 8. mars 1558. Á 17. öld kvikn-
aði fjórum sinnum í bænum og brann mikið af honum,
einkum 1698; þá stóðu að eins 20 garðar eftir. I Norður-
landa ófriðnum mikla hafði Rússaher aðalaðsetur sitt 1713
um tíma í Björneborg. Runeberg hefur í hinum frægu
ljóðum »Fánrik Stáls ságner« minst bæjarmanna í ófriðn-
um 1808—1809 með »Hergönguljóðum Björneborgar-
manna«, sem eru alkunn á íslandi.
Kirkjan í Björneborg er ein hin fegursta á Finnlandi,
gerð af tígulsteini í .gotneskum stíl, 72 metra há, eða
rúmlega þrem sinnum hærri en dómkirkjan í Reykjavík.
Hún var vígð á nýársdag 1863.
Tavastehús er við suðurendann á Vanajavesi, afar-
löngu vatni á Tavastalandi. Pá er Birgir jarl var að
brjóta Finnland undir Svía og hafði unnið sigur á Ta-
vöstum 1250, segir sagan, að Svíar hafi bygt þar borg,
sem var nefnd Krónuborg, og er hún hið núverandi
Tavastehús. Tað var traust borg, og er bygð á dálitl-
um ás eða bala, er gengur út í suðurendann á Vanaja-
vesi. Tavastehús er fyrst nefnt 1308. Allar þess konar
borgir eða hallir voru á þeim tímum gerðar til varnar; í
þeim bjuggu ríkir höfðingjar eða umboðsmenn konungs
eða embættismenn. Per Brahe, sem var landsstjóri
á Finnlandi á miðri 17. öld og þótti ágætur stjórnandi,
lagði grundvöllinn að bænum Tavastehús 1639 við Vana-
javesi, rjett við vatnsendann, andspænis höllinni. Par
eru balar og ásar nokkrir, en bærinn stendur þó að
mestu leyti á sljettlendi. 1831 brann bær þessi til
kaldra kola, og þá var hann bygður upp aftur með
breiðum og beinum götum, eins og myndin sýnir.
Á myndinni má sjá, að tvö torg eru í bænum, og er
annað þeirra kauptorg, eins og venja er til í útlendum
bæjum. Bæjarbúar voru í byrjun árs 1896 5300.