Ársrit Hins íslenska fræðafjelags í Kaupmannahöfn - 01.01.1916, Blaðsíða 93

»Að marka tóttir til garða«
93
Kexholm er lítill bær austan á Finnlandi, við
Ladoga, hið mikla vatn á landamærum Finnlands
og Rússlands. í ársbyrjun 1896 voru þar 1250 íbú-
ar. Par var fyrst bygður kastali, Kexholmshöll, í lok
13. aldar. Svíar hafa oft barist þar við Rússa, og eru
margar sögur af því. Lengi var Kexholm aðsetur sænsku
landsstjórnarinnar í Eystra Karelen. 1710 unnu Rússar
kastala þennan; þar var síðan rússneskt setulið fram yfir
1850. Eá var það tekið burtu, en kastalinn gerður að
varðhaldi. Á því var lítil þörf, og það stóð mestalt
tómt; fyrir því var því breytt að nýju og nokkuð af því
gert að geðveikrahæli. Pó er þar enn stungið inn »póli-
tiskum föngum« af heldri manna ættum, með öðrum orð-
um, oft og einatt hinum nýtustu mönnum, sem stjórn
Rússa þykir of frjálslyndir.
Bærinn Kexholm er einnig gamall. Flann hefur orð-
ið að þola súrt og sætt með kastalanum, verið éyðilagð-
ur, þegar um kastalann hefur verið setið, en komst á-
sarnt Kexholms ljeni 1721 undir Rússland. Eftir að
Finnland komst undir Rússa keisara, var Kexholms ljen
aftur sameinað Finnlandi.
Bæjarbúar hafa fyr á tíðum lengi haft mikla atvinnu af
laxveiði í Vuoksen, vatnsmiklu fljóti, er fellur í Ladoga hjá
Kexholm. Á öldinni sem leið hefur farvegur þess breytst,
svo að laxveiðar eru nú miklu minni við Kexholm en
áður; bænum hefur heldur hnignað eftir það, og bæjar-
búar eru því lítið fleiri nú, en þeir voru fyrir fjórum
öldum.
Á myndinni má sjá, hve bærinn er reglulega bygð-
ur og göturnar breiðar. Flvítu blettirnir eru óbygðir,
húsastæði, eins og á hinum myndunum. Ear eru lagðar
götur og að því leyti markað fyrir tóttum til garða og
húsa.
í hinum minni bæjum á Finnlandi eru flest hús