Ársrit Hins íslenska fræðafjelags í Kaupmannahöfn - 01.01.1916, Blaðsíða 37

íslensk fornkvæði
37
son hafi, árið 1264, rjett áður en hann var drepinn,
>hrökt hestinn undir sér ok kveðit dans þenna við raust:
Mínar eru sorgir þungar sem blý.«
Vísuorðið er auðsjáanlega eitt af þeim viðkvæðum,
er hverju kvæði fylgja. Eftir því er takandi, að það
(eða heldur kvæðið, sem það er úr) er kallað »dans«.
Par með er bent á, að þess konar kvæði voru fremur
öllu öðru einmitt kvæði, er dans var stiginn eftir, dans-
kvæði; þau voru súngin af dansendum, og eftir hljóð-
fallinu og hreimnum var »dansinn stiginn« — einsog
enn tíðkast hjá Færeyíngum, er einir hafa geymt hinn
forna sið.
Eað er auðsjeð af þessu, að á 13. öld hafa þessi
danskvæði verið komin til íslands, því að af útlendri rót
og uppruna eru þau. Á 14. og 15. öld verður ekki
vart beinlínis við kvæðin í heimildarritunum, og ekki fyr
en á 16. öld. 1549 á Ari Jónsson biskups að hafa haft
yfir vísuorðin:
Svó er mér gott og gleðisamt,
því veldur þú;
mig langar út í lundinn með þá jómfrú.
Eessi vísuorð eru ekki í kvæðasafni Gissurar, nje annar-
staðar.
Útgáfan byrjar með hinu alkunna kvæði: Óláfur lilju-
rós; svo koma Elenarljóð, Gautakvæði, Ríkaálfskv., Sæ-
tröllskv., og svo rekur hvað annað, eftir efni. í kvæðum
þessum, sem nefnd voru, koma fram yfirnáttúrlegar ver-
ur (álfar, nykur ofl.); svo koma ýms önnur, smáævintýr
efnið; kvæði með sögulegu efni (Bjarnasonakv., sem vik-
ið skal að síðar, ofl.). Efnið er margvíslegt og marg-
kynjað, og yrði oflángt mál að skýra það nánar. Slíkt
verður að lesast. Danir skifta þjóðkvæðunum í 4 aðal-
flokka, og eru þó mörkin oft óljós: eiginleg hetjuljóð
(»kæmpeviser«), töfraljóð, riddarakvæði og sögukvæði.