Árbók Landsbókasafns Íslands - Nýr flokkur - 01.01.1991, Síða 44

44
STEFÁN KARLSSON
gengið undir nafninu „Fræðaprédikanir“ eða „Prédikanir út af
fræðum Lutheri“.5
Þá bók sem Oddur þýddi gerði Justus Jonas, mikill lærdóms-
maður í lögfræði og guðfræði, sem var einn af nánustu samstarfs-
mönnum Lúthers við útbreiðslu siðbreytingarinnar, einkum á
Saxlandi. Bókin var fyrst prentuð 1539 í Wittenberg, þar sem
Jonas var guðfræðiprófessor og prófastur,6 en titill hennar er
þessi:
Catechismus pro pueris et iuuentute, in ecclesiis et ditione Illustriss.
Principum, Marchionum Brandeborgensium, et inclyti Senatus Norim-
bergensis, breuiter conscriptus, e germanico latine redditus, per Iustum
Ionam. Addita Epistola de laude Decalogi.
Eins og fram kemur af þessum titli, var sú bók sem Oddur þýddi
ekki frumsamin af Justus Jonas, eins og ætla mætti af titli íslensku
þýðingarinnar, heldur hafði Jonas þýtt hana úr þýsku eftir barna-
prédikunum sem vóru fyrst prentaðar í Núrnberg 1533 og báru
titilinn „Catechismus oder Kinderpredig“.7 Sama ár hefur bókin
einnig verið prentuð í Wittenberg, og þar var texta Núrnberg-
útgáfunnar fylgt nákvæmlega, en titillinn er rækilegri eins og í
latnesku þýðingunni:
Catechismus odder kinderpredigt, Wie die jnn meiner gnedigen herrn,
Marggrauen zu Brandenburg, vnd eins Erbarn Raths der Stat Ntirmberg
oberkeit vnd gepieten, allenthalben gepredigt werden. Den kindern vnd
jungen leuten zu sonderm nutz, alsojnn schriíFt verfasst. Wittenberg.8
Þegar í undirbúningi var að gefa út á bók barnaprédikanir í
tengslum við nýja kirkjuskipan fyrir markgreifadæmið Branden-
burg og sjálfstjórnarborgina Núrnberg, var ætlunin að þeir
Andreas Osiander og Dominicus Schleupner, sem vóru meðal
fyrstu lútherskra presta í Núrnberg, semdu hvor sínar prédikan-
irnar út af fræðum Lúthers hinum minni, sem síðan yrðu bræddar
’ Halldór Hermannsson, Icelandic Books ... (sjá nmgr. 1), 15.
" Halldór Hermannsson, Icelandic Books ... (sjá nmgr. 1), 15-16. - Um Justus Jonas sjá t.d.
Walter Delius, Lehre und Leben. Justus Jonas 1493-1555 (Gutersloh 1952); Hans-Giinter
I.eder, ’Jonas, Justus (1493-1555)’, Theologische Realenzvklopödie XVII (Berlín, New York
1988), 234-38.
; Die evangelischen Kirchenordnungen des XVI. Jahrhunderts, útg. Emil Sehling, XI (Tiibin-
gen 1961). 125; Gottfried Seebass, Das reformatorische Werk des Andreas Osiander (Einzel-
arbeiten aus der Kirchengeschichte Bayerns XLIV, Niirnberg 1967), 23.
“ D. Martin Luthers Werke. Kritische Gesamtausgabe 30,1 (Weimar 1910), 619-20.