Árbók Landsbókasafns Íslands - Nýr flokkur - 01.01.1991, Blaðsíða 117

UPPHAF ÞJÓÐFRÆÐASÖFNUNAR
117
blóma. Félagið hafði verið stofnað tæpum tveim áratugum áður í
nánum tengslum við „Hina konunglegu nefnd til varðveizlu
fornminja“ (Den Kongelige Commission for Oldsager Opbevar-
ing). Halði sú nefnd að framkvæmd Finns Magnússonar prófess-
ors m.a. staðið að því árið 1817 að senda biskupi og prestum hér
heima spurningar um fornaldarleifar og sagnir tengdar þeim -
„... Sögusagnir medal almúgans um fornmenn (adrar enn þær
sem til eru í ritudum sögum) merkileg pláts, fornan átrúnad edr
hjátrú á ymsum hlutum, sérlega vidburdi o.s.frv., einkum nær þær
vidvíkia slíkum fornalldarleifum" - svo fá mætti yfirlit yfir þær í
hverri sókn á landinu.9 Pá hafði ekki óáþekk spurning verið sett í
spurningalista til sýslu- og sóknalýsinga, sem Hið íslenzka bók-
menntafélag sendi prestum árið 1838 - „... Eru nokkrar fornsög-
ur manna á milli, og hverjar? eður fáheyrð fornkvæði og hver?“ -
er bar lítinn sem engan árangur. Undir þennan lista ritaði einnig
Finnur Magnússon, ásamt Jónasi Hallgrímssyni, Konráði Gísla-
syni og Jóni Sigurðssyni.10 I Fornfræðafélaginu voru íslenzkir
lærdómsmenn, bæði búsettir í Höfn og hér heima á íslandi, og má
þar enn nefna Finn Magnússon, Jón Sigurðsson alþingismann og
Sveinbjörn Egilsson kennara við Bessastaðaskóla. Félagið lagði
aðaláherzlu á rannsóknir hvers konar fornleifa, en einnig fór fram
á vegum þess umfangsmikil útgáfa íslenzkra fornrita. Antiquarisk
Tidsskrift birti ársskýrslur félagsins frá árinu 1843. Má af þeim sjá,
að enda þótt félagið sinnti lítt síðari tíma efnum, hefur því borizt
það ár greinargerð um galdratrú í Finnlandi, og 1845 voru því
sendar töfraþulur frá Færeyjum.11
III
Árið 1845 er upphafsár þjóðfræðasöfnunar hér á landi í anda
Grimmsbræðra. 9. júlí undirritaði hinn brezki fræðimaður, Geor-
ge Stephens, sem þá var búsettur í Svíþjóð, „Tillögu um skráningu
óútgefmna þjóðsagna og þjóðlaga og varðveizlu þeirra“ (Forslag
til Islændernes uudgivne Folkesagns og Sanges Optegnelse og
Bevaring) og lagði hana fram á fundi hjá Fornfræðafélaginu 17.
sama mánaðar. I formálsorðum að tillögunni kveðst G. Stephens
lengi hafa lagt stund á þessi fræði og því vilji hann vekja á þeim
9 Sbr. Sveinbjörn Rafnsson, „Inngangur" að Frásögnum um fornaldarleifar 1817-1823,
Fyrri hluti, Reykjavík 1983, bls. XXXVIII.
10 Sbr. Jón Sigurðsson, Hið íslenzka bókmenntafélag, Stofnan félagsins og athafnir um
fyrstu fimmtíu árin 1816-1866, Kaupmannahöfn 1867, bls. 78-79.
" Antiquarisk Tidsskrift 1843-1845, Kjöbenhavn 1845, bls. 9 og 204.