Andvari - 01.10.1960, Page 11

ANDVAHI
JÓN ÞORKELSSON ÞJÓÐSKJALAVÖRÐUR
201
ritgerð sinni þó ekki í neina launkofa með ágreining sinn viS hefSbundna skoSun
háskólans og flestra hinna eldri fræSimanna í þessu efni. „ÞaS er gott og oft
nau3synlegt“, sagSi hann, „aS fá nýjar og betri útgáfur á fomritum, sem búiS
er aS prenta mörgum sinnum; en aS mínum dómi er þó miklu nauSsynlegra,
aS hinar merkilegu, óþekktu og óprentuSu minjar miSaldabókmenntanna séu
gefnar út. MeSan þaS er látiS ógert, verSur mikil gloppa í þekkingu vora á
bókmenntum þjóSarinnar og máli yfirleitt". I doktorsritgerS Jóns kvaS mjög
viS nýjan tón um miSaldabókmenntir Islands, sem hann taldi „verSskulda miklu
meiri athygli, en þeim hefur veriS veitt hingaS til“, ekki hvaS sízt rímurnar,
sem væru „mjög mikilvægur þáttur íslenzks skáldskapar", þótt fengiS hefSu
misjafna dóma. KvaS hann sögu íslenzkrar tungu og íslenzkrar menningar þaS
mikiS tjón, aS hinar eldri rímur væru óprentaSar, og hvatti eindregiS til heildar-
útgáfu á þeim hiS allra fyrsta. Hefur sú útgáfa aS vísu látiS lengur eftir sér
bíSa en Jón Þorkelsson ætlaSi; en góS byrjun var gerS á henni meS „Rímna-
safni“ Finns Jónssonar, sem fór aS koma út í Kaupmannahöfn nokkru eftir
aldamótin.
MeS doktorsritgerS sinni haslaSi Jón Þorkelsson sér völl sem fræSimaSur:
Fornritin höfSu veriS gefin út, sum mörgum sinnum, en miSaldabókmenntir
þjóSarinnar og heimildir þjóSarsögunnar eftir 1400 voru gleymdar og grafnar.
Hér var því verk aS vinna; enda vonlaust, aS saga íslands eSa íslenzkra hók-
mennta síSan á miSöldum yrSi skráS af nokkru viti fyrr en heimildir hennar
hefSu veriS grafnar úr gleymsku og gefnar út. En þaS var einmitt þetta, sem
Jón Þorkelsson færSist nú í fang og gerSi sér aS ævistarfi. Hann var líka sann-
færSur um, aS miSaldirnar í sögu íslands hefSu veriS hróplega vanmetnar,
ekki aSeins af erlendum fræSimönnum, sem lítiS eSa ekkert vissu um þær,
heldur og af íslendingum sjálfum, sem ekki sáu þaS fyrir glýju fornaldar-
dýrkunarinnar í augum þeirra, aS í raun og veru væru þaS miSaldamennirnir
á íslandi,
. . . er lýðs í þyngstu þrautum
þjóðernisins hafa gætt, —
eins og hann kvaS, að vísu löngu síSar, þá kominn heim frá Kaupmannahöfn.
Jón Þorkelsson var hvorki höfundur þessarar söguskoSunar, né heldur
fyrstur til þess aS hefja útgáfu á heimildum þjóSarsögunnar frá miSöldum.
Jón SigurSsson var um hvorttveggja fyrirrennari hans og lærifaSir. Hann hafSi
snemma á árum tekiS að efast um vísdóm þeirrar söguskoSunar, sem hóf forn-
öld íslendinga til skýjanna, þótt hún glataSi frelsi þjóSarinnar, en leit niSur
á miSaldirnar og lét sér fátt um þrautseiga baráttu þeirra fyrir þjóðerni og