Andvari - 01.10.1960, Side 14

204
STEFÁN PJETURSSON
ANDVAIU
Finnastöðum í Eyjafirði Jóhannessonar, og átti við henni þrjú hörn, þótt elrki
kæmist nema eitt þeirra upp, Guðbrandur, síðar bókavörður, Jónsson í Reykja-
vík. Atti liann því snemma á Kaupmannahafnarárunum fyrir heimili að sjá, en
var embættislaus. Árið 1887 hafði Guðbrandur frændi hans Vigfússon, sem
þá kom til Kaupmannahafnar í síðasta sinn, viljað fá hann til að fara með
sér til Oxford og helga sig íslenzkum fræðum þar; en ekkert varð úr því,
enda Jón Þorkelsson þá nýlega búinn að taka að sér útgáfu „íslenzks fornhréfa-
safns“. Ilinsvegar segir Hannes Þorsteinsson, sem sjálfsagt hefur haft það eftir
Jóni sjálfum, að liann hafði tvisvar sinnum gert sér von um embætti í Kaup-
nrannahöfn á næstu árum: fyrst um dósentsembætti Gísla Brynjúlfssonar við
háskólann, að honurn látnum, síðar um skjalavarðarembætti við ríkisskjalasafnið;
en hvorttveggja brást. Var því á Kaupmannahafnarárunum ekki að öðru fyrir
hann að hverfa til þess að drýgja tekjur sínar, en að taka að sér launaða að-
stoðarvinnu við ýms útgáfustörf, svo sem við „Islandske annaler indtil 1578“,
sem Jón Sigurðsson hafði að mestu undirbúið, en Gustav Storrn gaf út í
Kristjaníu árið 1889, Njáluútgáfu Konráðs Gíslasonar í Kaupmannahöfn, sem
lokið var árið 1889, Katalog Kristians Kálunds hinurn mikla um handrit Árna-
safns, sem kom út á árunum 1889—1894, og síðast, en ekki sízt, Jónsbókar-
útgáfu Ólafs Halldórssonar í Kaupmannahöfn árið 1904, sem Jón átti rnikinn
þátt í að undirbúa, þótt ekki kæmi hún út fyrr en nokkrum árurn eftir að hann
hvarf heim þaðan.
Ekki lét Jón Þorkelsson þó þetta, né neitt annað hrauðstrit á Kaupmanna-
hafnarárunum, aftra sér frá því að sinna ýmsum áhugamálum sínum. Má það
hér um hil dæmalaust heita, hvað hann gat látið til sín taka og hverju hann
fékk afkastað. Árið 1890 var hann einn af þeim, sem hól'u útgáfu þjóðsagna-
safnsins „Huld“ í Reykjavík; kom það út frain undir aldamót og skrifaði Jón
ýmislegt í það. Árið 1891 stofnaði hann með nokkrum öðrum nránaðarritið
„Sunnanfara" í Kaupmannahöfn, og var sjálfur ritstjóri þess í fimm ár; var
það þá selt öðrum, og síðan flutt til íslands, en ekki varð það langætt þar.
Llndir ritstjórn Jóns Þorkelssonar varð „Sunnanfari" vinsælt blað á Islandi,
enda að verulegu leyti lielgað íslenzkri mannfræði, ævisögum merkra íslend-
inga, bæði fyrr og síðar, sem Jón skrifaði flestar sjálfur, eins og raunar meginið
af efni blaðsins. Stjómmál var hann þá einnig farinn að láta til sín talca, og birti
brennandi hvatningargrein í „Sunnanfara", strax á fyrsta ári hans, um stofnun
háskóla á Islandi. Hafði Benedikt Sveinsson eldri hreyft því nráli á alþingi
árið 1881 og haldið því vakandi síðan. Fékk hann frumvarp um stofnun há-
skóla gert að lögum á alþingi árið 1893; en auðvitað var því synjað staðfestingar.
Sat Jón Þorkelsson það þing, hafði verið kosinn þingmaður Snæfelh'nga árið