Andvari - 01.10.1960, Qupperneq 29

ANDVARI
VÆRINGJAR
219
hala veraldar . . . og hvernig stóð á því
að þeir hjuggu þessa áletrun á ljónið í
Pireus? . . . Allt slíkt var á huldu og
ráðgáta ein, þótt um það væri skrifuð
hver lærdómsritgerðin á fætur annarri.
Og þannig stóðu sakir, þangað til 1856,
þegar danski lærdómsmaðurinn Rafn
gerði það heyrinkunnugt, að sér hefði
nú tekizt að lagfæra hinn skemmda texta
og áletrunin á ljóninu væri sú er nú
skal greina. A hægri hlið: „Hákon vann,
þeir Úlfr ok Ásmundr ok Orn hafn þessa;
þeir menn lagðu á, ok Haraldr háfi, og
fébóta uppreistar vegna Grikkjaþýfis.
Varþ Dálkr nauðugr í fjarri landum.
Egill var i faru með Ragnari til Rúmaníu
. . . ok Armeníu".
Á vinstri hlið: „Ásmundr hjó rúnar
þessar, þeir Ásgeir ok Þorleifr, Þórþr ok
ívar, at bón Haralds háfa, þó at Grikkir
(of) hugsaðu (og hannaðu)“.
Eg mun ekki hér fara mörgum orðum
um áletrunina á ljóninu. Um það efni
hafa löngum staðið deilur meðal hinna
ágætu rúnafræðinga á Norðurlöndum,
og ég tel víst að íslenzkir fræðimenn
séu því kunnugri en ég. Þegar öllu er á
botninn hvolft er aðalatriðið það, að
vissulega voru norrænir sæfarar í Grikk-
landi á fyrri hluta 11. aldar, og foringi
þeirra var um skeið Haraldur harðráði,
hin fræga forna lietja, sem síðar varð
konungur í Noregi. I íslenzkum forn-
sögum er talað um hetjudáðir þessa
manns í austurlöndum. Því lief ég talið
rétt í þessum inngangi að víkja að hinu
forna minnismerki, sem áþreifanlega
sýnir, að norrænir menn komu til Grikk-
lands. En það staðfesta sögulegar grískar
miðaldaheimildir, sem fjalla um þessa
Norðurlandamenn og Harald sjálfan.
Árið 860 varð horgin Konstantínópel
fyrir áhlaupum og innrásum frá Svarta-
hafi. Svo segja býzanzkir sagnaritarar, að
hávaxnir stríðsmenn, bláeygir og síð-
hærðir, í hlekkjabrynjum og með geig-
vænlegar axir, hafi komið á smábátum
einhvers staðar innan úr Rússlandi. Þeir
sigldu eftir stórfljótunum á löngum
margrónum skipum, skeyttu lítt um
stormana á Svartahafi, sigldu inn í Bos-
porus og settust um Konstantínópel. En
drottning borganna var girt háum virkis-
múrum, og þaðan var eldfimum efnum
eins og til dæmis hinum fræga „fljótandi
eldi“ þeytt gegn óvinunum. Þessi fljót-
andi eldur bjargaði Býzanz mörgum sinn-
um með því að kveikja í árásarskipun-
um. Innrásarmennirnir voru æfðar sjó-
hetjur og snjallir bardagamenn, en livorki
böfðu þeir nauðsynlega leikni né reynslu
til þess að taka svona rambyggilegt vígi,
sjálfa höfuðborg býzanzka heimsveldis-
ins: borgin stóð af sér öll áhlaup inn-
rásarmanna vegna hagstæðrar legu sinnar
og hárra virkja og turna og enn annarra
varnarráðstafana. Innrásarmennirnir urðu
fyrir miklu manntjóni og skelfdusr af
hinum hræðilega fljótandi eldi, sem
brenndi bæði menn og skip. Þeir voru
því til neyddir að sigla aftur inn í Svarta-
baf, og þaðan héldu þeir upp eftir fljót-
unum og hurfu sömu leið og þeir komu.
En ibúarnir í Býzanz voru reynslunni
rikari, þeir höfðu í fyrsta sinn staðið
augliti til auglitis við hina nýju fagur-
leitu en hræðilegu óvini og höfðu þó
öldum saman átt í stöðugum átökum við
óvinaheri frá flestum löndum hins þekkta
heims. Þeir efuðust ekki um að verndar-
dýrlingur borgarinnar, María guðsmóðir,
hefði haldið hlífiskildi yfir borginni, og
fullir þakldætis sungu þeir henni lof og
dýrð.
Býzanzkir sagnaritarar kalla þessa inn-
rásarmenn rúss. Þetta nafn minnir á
nútímanafn Rússlands, og auk þess komu
þessir menn frá Rússlandi, svo að ekki
var furða þó að þeir væru fyrrum taldir