Andvari - 01.10.1960, Qupperneq 36

226
APOSTOLOS DASCALAKIS
ANDVAIU
en honum tekst með undraverðum hætti
að losna með hjálp bróður síns Ólafs
helga. Hann tekur saman auðæfi sín,
nemur Maríu á brott, kemst á skip og
heldur út á Miðjarðarhaf. Síðan lætur
hann hina brottnumdu konungsdóttur
eftir á ströndum Bosporus, fer yfir Svarta-
haf og síðan sem leið liggur aftur til
Jarisleifs Garðakonungs og gengur að
eiga Ellisif dóttur hans. Síðan hverfur
hann aftur til Noregs og tekur þar kon-
ungdóm að hálfu við Magnús bróðurson
sinn, sem seinna varð konungur yfir öll-
um Noregi eftir daga Haralds. Eftir
margar tvísýnar brýnur í Danmörku og
víðar ræðst hann á Harald Englakonung,
rétt áður en Vilhjálmur bastarður, her-
togi af Normandí, gerði innrás sína í
England. Arið 1066 er hann drepinn í
orustunni við Stafnfurðubryggju.
Þótt vér hefðum engar aðrar heimildir
um líf Haralds í austurvegi, væri ekki
hægt að efast um sögulegan áreiðanleik
Haralds sögu, þar eð hún greinir frá
persónum og atburðum, sem sannanlega
hafa verið til. Kunn eru til dæmis Zóe
drottning og Georg Maniakes hershöfð-
ingi, sem í herförum var með Haraldi,
og þekktir sögulegir atburðir eru her-
förin gegn Serkjum á Sikiley, uppreisn
þjóðarinnar gegn keisaranum Michael
kalafates, hlindun hans og margt annað.
Svo virðist sem Haraldur hljóti að hafa
verið hnepptur í dýflissu af valdaræn-
ingjanum Michael, því að hann var trúr
hinni löglegu landsstjórn, með öðrurn
orðum Zóe drottningu, sem þá hafði verið
hrakin frá völdum. Slík hollusta var ein-
mitt eitt helzta einkenni Væringja.
Kraftaverk heilags Ólafs og undankomu
Haralds úr fangelsinu mætti kannske
skýra sem skyndilegt og rnjög óvænt upp-
hlaup lýðsins til þess að leysa Harald
og hans menn og fá þeim forustuna gegn
valdaræningjanum og til hjálpar Zóe
drottningu. Haraldur virðist vissulega
hafa verið viðstaddur, þegar uppreisnar-
keisarinn Michael kalafates var blindað-
ur að lýðnum ásjáandi. Og ekki væri
ólíklegt, að orðasveimurinn um ástabrall
Haralds við Zóe drottningu hefði við rök
að styðjast. Þótt roskin væri, var hún
allra kvenna vergjörnust og ástleitnust
og olli hvað eftir annað hneyksli í Býzanz
vegna ástamakks við unga menn. Einn
þeirra var Michael Paflagonas, sem boðin
var keisaratign eftir að Zóe hafði látið
myrða eiginmann sinn og samstjórnanda.
Það kæmi ekki á óvart, þótt slík kona hafi
einnig lagzt á hugi við hinn fríða Norður-
landamann og fjandskapazt við hann,
þegar hún sá, að hann vildi heldur unga
og fagra frænku hennar. Eini gallinn á
gjöf Njarðar er sá, að María drottningar-
frænka, sem sagt er frá í sögunni, er
ekki nefnd í býzönzkum heimildum.
Engin konungsdóttir að nafni María er
nefnd í Býzanz um þessar mundir. Ef til
vill hefur ævintýrið gerzt með einhverri
óþekktri aðalskonu, sem verið hefur í
keisarahöllinni, og hún orðið að drottn-
ingarfrænku í sögunni til þess að varpa
Ijóma á ástir konungssonarins.
Þetta væri allt og surnt, sem vitað væri
um líf Haralds í Miklagarði, ef ekki væri
öðru til að dreifa en fornum íslenzkum
sögum. En 1881 fannst grískt handrit
frá 11. öld og ber nafnið „Heilræði til
keisara". Handrit þetta fannst í Moskvu,
og ekki er vitað hver skráð hefur. En sa
hefur áreiðanlega verið hermaður og bar-
izt með Haraldi, kynnzt honum vel og
varðveitt merkilegan fróðleik um líf hans
í Býzanz. í handriti þessu segir, að Araltes
(þ. e. Haraldur) bróðir Júlavos (þ. e-
Ólafs) konungs í Varangia, það er að
segja Noregi, kæmi til Miklagarðs og
réðist í þjónustu keisarans, Michaels