Andvari - 01.10.1960, Blaðsíða 71

JÓN HELGASON:
SKIPBROT VIÐ HÚNSNES
Skaginn er hrjóstrug sveit og harSbýl,
byggðin strjál og landiS harla ógreiSfært.
GróSurfariS ber svip af nábýlinu viS
nepju úthafsins, og gráar urSirnar og ber
klapparholtin cru víSa sem eySimörk yfir
aS líta. Allt er yfirbragSiS kuldalegt og
harSneskjulegt. Hún er líka myrk og
köld, þokusúldin, þegar hafáttin færist í
aukana, hrammur brimsins þungur og
grimmar vetrarhríSarnar, ekki sízt ef hinn
hvíti floti siglir að landi.
Þó á náttúra þessa útskaga einnig
þýða strengi á hinni voldugu hörpu sinni.
Fuglalífið með ströndum fram gæðir
Skagann þokka, á góSviðrisdögum stirnir
á gljáandi skrokka sela, sem liggja í hóp-
urn á flesjum og skerjum, og dýrð sól-
náttanna er ævintýri í blíðri sumartíÖ.
Landnytjar ýmsar, sem löngum hafa
verið mikils rnetnar, eru einnig á Skaga.
Þar eru sums staðar hlunnindi ýmis og
rekajarðir góðar, og þar hefur þótt seigt
til beitar. En heyskapurinn var ekki alls
staðar á marga fiskana.
Þótt jafnan væri á Skaga margt smá-
býla og kotunga, sem hjörðu við lítinn
hlut og skorinn skammt, voru þar einnig
stórbýli, að minnsta kosti á stundum,
setin með rausn og ráðdeild og nytjuð
með elju og harðfylgi af höfðingjum í
bændastétt, er þóttu svipmiklir gestir,
þegar þeir komu af útskaga sínum í inn-
sveitir, þar sem landið og náttúran bar
mildari svip. Þeir Skagabændur, sem
sigur höfðu í baráttunni við hrjóstrin og
harðviðrin, báru það með sér. ÞaS gerðu
hinir einnig, er aldrei gátu rétt sig úr
kengnum.
II
Við skulum nú hverfa aftur í tímann
og staðnæmast á Skaga norður, þegar
tuttugu vikur eru af sumri árið 1730.
Sumartíð hafði þá verið ill á Norður-
landi, þrálátir kuldar framan af og léleg
spretta, en votviðri mikil, þegar á leið.
Heyfengur var því bæði lítill og illur og
heyskapartími nálega á enda. Fiskafli'
hafði einnig verið tregur við Norðurland
þetta sumar, svo að margir höfðu nauman
vetrarforða handa mönnum og skepnum.
Upp frá Húnsnesi í Skefilsstaðahreppi
voru tveir kotbæir, báðir alllangt frá sjó
- Efra-Nes og Neðra-Nes. Bóndinn i
Efra-Nesi hét Jón Árnason, en hann
virðist hafa veriÖ við róðra vestur á Skaga-
strönd um þetta leyti, en sonur hans,
Árni að nafni, sinnt búverkum heima. I
Neðra-Nesi hjuggu Einar Halldórsson og
Herþrúður Þorbjarnardóttir og er ekki
getið fleira fólks á því heimili, nema eins
drengs hálfstálpaðs. Allt virðist þetta fólk
hafa verið heldur lítilsiglt.
Þeir Einar og Árni reru annað veifið
til fiskjar, þótt afli væri daufur, en þess
á milli voru þeir við heyskap á flóum
uppi í heiði. Mánudaginn 11. september
dömluðu þeir á mið og segir ekki af
aflabrögðum þeirra, en lítt drógu þeir
kænu sína undan sjó, þegar þeir kornu
að landi. Daginn eftir fór Einar upp í
heiði í lieyskap, en Árni brá sér erinda
sinna inn að Ketu. Kom hann við í