Andvari - 01.10.1960, Síða 91

ANDVARI
ÍSLENZK LJÓÐAGERÐ 1959
281
kvæðin eru rímur heldur ljóð, sem höf-
undarnir hafa kennt við rímur eða man-
söngva af hótfyndni. Rímurnar eru svo
brot og verða alls ekki heildarmynd nema
örfáar. Bókin er hins vegar forvitnileg,
þar eð mörg þjóðkunn skáld sitja bekk
hennar. En rímurnar hafa ósköp lítið
skáldskapargildi. Einhæfni skáldanna er
átakanleg. Rímnatilbrigðin eru til dæmis
engin að kalla, þegar kvenkenningarnar
eru undan skildar. Vinnubrögð skáldanna
eru öll cins og ástæðan sú, að þctta eru
ekki rímur ortar í alvöru heldur til gam-
ans, þó að skemmtilegheitin fari iðulega
forgörðum. Sveinbirni á Draghálsi skjátl-
ast hrapallega, ef hann ætlar, að þessi
bók verði til þess að endurnýja rímna-
skáldskapinn. Hún er þvert á móti sönn-
un þess, að gamli rímnaskáldskapurinn
er úr sögunni, hvort sem mönnum líkar
bctur eða verr. Einar Benediktsson og
Orn Arnarson gátu ekki endurvakið íþrótt
hans, hvað þá höfundar ,,Rimnavöku“.
Þeir nota rímnaformið aðeins í orði
kveðnu, og þess vegna verður kveðskapur
þeirra eins konar skopstæling á íslenzku
rímunum. Aftur á móti eru í bókinni
ýmsar snjallar vísur, og helzt mun gildi
hennar sem kennslukvers í bragarháttum.
Hér skal ekki um dæmt, hversu safna.nda
hefur tekizt rímnavalið, en undirritaður
saknar brags, sem skólasveinar í höfuð-
stað Norðurlands ortu sér til dægrastytt-
ingar fyrir mörgum árum og hefði gert
bók þessa mun læsilegri en raun hefur
á orðið. Skopstælingar eiga að vera
skemmtilegar. Gríma alvörunnar fer þeim
oftast illa. Hitt er annað mál, að það,
sem menn yrkja að gamni sínu og kunn-
ingja sinna, á sjaldan brýnt erindi á prent,
og sennilega er Sveinbjörn Beinteinsson
ckkert spéfíkinn, þó að hann hafi óaf-
vitandi hæðzt að örlögum rímnakveð-
skaparins með því að stofna til þessarar
hókar.
Gunnar Dal er enn á léttu skeiði, en
hefur samt séð ástæðu til að gera úrval
úr tveimur ljóðabókum sínum og bætt
við nokkrum nýjum kvæðum. „Október-
ljóð“ er því eins konar sýnisbók. Skoðanir
um skáldskap Gunnar eru skiptar. Sumir
telja hann í meistaraflokki, en aðrir vilja
neita honum um alla viðurkenningu. Ég
hcf sitthvað við ljóðagerð hans að athuga,
en tel beztu kvæði hans sérstæðan og
áhrifamikinn skáldskap. Gunnar Dal
hcfur lagt stund á heimspeki og dvalizt
austur á Indlandi, þar sem gáfuðum
mönnum gefst kostur á margþættum vís-
dómi. Þessa gætir allmikið í Ijóðum
Gunnars og tryggir honum athyglisverða
sérstöðu á skáldaþingi ungu kynslóðar-
innar. Sumum finnst aftur á móti, að
sambýli heimspeki og skáldskapar heppn-
ist ekki alls kostar, enda munu þess
dæmin. Ég tel hins vegar ótvírætt, að
mörg heimspekiljóð Gunnars Dal séu
góður skáldskapur, þó að mér falli bezt
smákvæði hans, sem túlka náttúruskyn
og fegurðarþrá. Þá hef ég í huga kvæðin
Hrynur lauf, Þú sem áttir allan heiminn,
Sjá þessi rauðu ský, Við Ganges, Gull
að láni og Uppruni ljóðsins, þó að það
síðast talda minni á viðhorf og aðferð
Davíðs Stefánssonar. Álfar eru samt að
mínum dómi úrslitasigur Gunnars Dal.
Hins vegar kann ég engan veginn að
meta vitsmunakvæði eins og Snæ, Sfinx-
inn og hamingjuna, í byrjun þings,
Kvæðið um manninn og Tröllið og dverg-
inn. Gunnar Dal má mín vegna hafa
hverja þá skoðun, scm hann vill, en
afstaða gerir ckki kvæði lífvænlegt, ef
skáldskapinn vantar, og nefnd ljóð ein-
kennast fremur af áróðri en listrænni við-
leitni að skynja eða túlka. Skáld verður
að koma einhverju nýju á framfæri við
lesandann til að eiga tignarheitið skilið.
Misheppnist sú tilraun, er naumast um
skáldskap að ræða, heldur röðun orða