Andvari - 01.01.1980, Blaðsíða 58

56
GILS GUÐMUNDSSON
ANDVARI
ur, er skera skal. I kenginn á örmum örvarinnar er kaðallinn bundinn. Skot-
hylkið er með hólfi í miðju, að þvermáli er það 2V2 þumlungur. Hér um
IV2 pund púðurs er í hverri helft skothylkisins; aftari helft púðursins kastar ör-
inni, en í gegnum hólfið er gat og þar í gegnum kviknar í fremri hlutanum og
rífur hvalinn í sundur, svo hann bráðdeyr komi skotið inn í hann; svo er ráð
fyrir gert, að örin öll fari á kaf í hvalinn, til þess að armar karmsins standi fyrir.
Þegar skip þetta kom hér inn, voru þeir bágstaddir; voru þá smiðir fengnir
og varð þeim hjálpað, síðan hefur Roys verið að láta mig gera sitthvað við byss-
ur þessar og annað fleira, er honum þótti að vera. Allir skipverjar tala ensku
nema einn, sem talar þjóðversku. Fyrsta daginn, er einn af bræðrunum (þeir eru
þrír á skipinu) fór út, skaut hann þrjá hvali, tveir sukku hér á Reyðarfirðinum,
hann kenndi það ólagi á byssunum, sem hann er að láta gera við; en einn
með lífi nokkru rann til hafs með 80 faðma langan kaðal, og kenndi Roys það
líka ólagi á byssunum, sem hann og svo er að láta gera við. Vildu slíkir menn
staðnæmast hér við land, mundi það koma landsbúum að góðu, t. a. m. ef
hvalina ræki upp. Roys vill þá ekki eldri en þriggja daga eftir að skotnir eru.
Frá þeim degi vill hann gefa þá eða selja fyrir lítið verð sinn hlut í þeim, og
héldi hann vel fram að drepa þá, kynni einhvern að reka upp til okkar, sem yrði
almennt gagn af. Hann hefur vél eina til hvalaskurðar, og aðra til bræðslu. Allt
á skipinu er óbrotið; útlit, klæðnaður og háttsemi skipverja svipað því sem hjá
íslenskum. Nú er Roys lagður út, en kemur inn aftur bráðum, og hefur haft við
orð, yrði hvalagengd hér inni, að reyna við þá.
Vinsamlegast, Norðanfari sæll.“
II
Tíðindamaður Norðanfara, Jónas Símonarson, var um þessar mundir ungur
og upprennandi bóndi, 27 ára að aldri. Hafði hann nýlega tekið við búi á föður-
leifð sinni. Jónas var orðlagður atorkumaður, smiður mikill og með afbrigðum
verklaginn. Hann varð síðar einn af helstu forgöngumönnum fríkirkjusafnaðar
á Reyðarfirði.
Hvalveiðiskip það, sem fyrirvaralaust var komið inn á leguna hjá Svína-
skálabónda, Reindeer, var stórt seglskip af svonefndri barkskipagerð, eitt hinna
mörgu hvalveiðiskipa Bandaríkjamanna, sem leituðu nú æ víðar fanga.
Uti fyrir ströndum Norður-Ameríku höfðu verið hvalamið auðug svo lengi
sem sögur fóru af. Strax og Ameríkuþjóðum óx fiskur um hrygg, tóku þær að
hagnýta sér þessi gæði, og höfðu Bandaríkjamenn þar forystuna. Lengi vel var
búrhvalurinn það hvalakyn, sem Bandaríkjamenn veiddu langmest. Fyrst fóru
veiðar þessar aðallega fram inni á fjörðum og flóurn, en upp úr miðri 18. öld
hófst búrhvalaveiði Bandaríkjamanna úti á opnu hafi. Veiðiskipin stækkuðu, og
smám saman var tekið að leita á fjarlægari slóðir. Vesturheimsmenn veiddu búr-
hvalinn sem áður, en tóku nú einnig að eltast við aðrar hvalategundir. A fyrstu