Andvari - 01.01.1980, Blaðsíða 47

ANDVARI
FRANZ SCHUBERT
45
(við texta eftir Schmidt von Liibeck), tvö næsta dulmögnuð lög, enn fremur söngva
Mignon, við ljóðin úr Wilhelm Meister eftir Goethe. Enn er Goethe aðalskáldið,
sem stýrir hugarflugi hans og er fyrirmynd hans í ljóðavali. Hann yrkir tvær
sinfóníur, þá 4. og þá 5., og boðar sú síðari nýtt þroskaskeið í tónsköpun hans
á sviði hljómsveitarverka.
Fór nú að vænkast hagur hans. Vinunum fjölgaði. Schober kynti vini sína
fyrir Schubert eins og Spaun hafði gert, og urðu þeir einnig vinir Schuberts og
vildu hjálpa honum í lífsstriti hans, svo að list hans fengi að njóta sín. Söngvar
Schuberts voru sálin í þessum félagsskap. Það vantaði aðeins einhvern til að
syngja þá á fullkominn hátt. Michael Vogl, hirðóperusöngvari, sem mikið orð fór
af sem „þýzkum söngvara" (þ. e. hann söng í þýzkum óperum, en ekki ítölskum,
og var einn af aðalsöngvurum óperunnar, áður en Rossini hélt innreið sína þar),
var vel menntaður maður og heimspekilega hugsandi, en leiður á lífinu. Ætlaði
í fyrstu að ganga illa að fá hann til að koma heim til Schobers til að kynnast
söngvum Schuberts, en loks lét hann tilleiðast fyrir þrábeiðni Schobers. Er
því skemmtilega lýst í frásögn Spauns, hvernig hinn eldri, lífsreyndi maður -
Vogl var 30 árum eldri en Schubert - bregzt við, þegar hann heilsar upp á hið
unga tónskáld, sem kemur varla upp orði og er á þönum í kringum hann og réttir
honum sönglögin sín hvert af öðru, sem Vogl sér þarna í fyrsta sinn. Vogl kinkar
kolli, raular þau eftir blaðinu og umlar eitthvað, en kippist við, þegar hann les
eitt þeirra: „Lied eines Schiffers an die Dioskuren“, bænarsöng sjófarandans
til tvístirnisins við kvæði eftir Mayrhofer. Þetta þótti Vogl gott og vildi fá meira
að heyra. Söngvar Schuberts lífguðu hann við. Upp frá þessum degi varð hann einn
bezti vinur Schuberts, og voru þeir óaðskiljanlegir félagar á öllum samkomum
Schubertvinanna, „die Schubertiaden“, er svo voru nefndar. Af mynd eftir mál-
arann Moritz v. Schwind (einn af vinunum), þar sem Vogl, hinn mikli og reffilegi
hirðsöngvari situr við hlið síns unga listbróður, sem leikur undir fyrir hann á
píanóið í salarkynnum, sem setin eru af hlustandi, prúðbúnu fólki, má sjá, hvers
kyns þessar Schubertkvöldsamkomur voru. Söngvar Schuberts urðu þarna lifandi
orka í hugum hrifnæmra sálna, sem kunnu honum þakkir fyrir, ævilangt. Stund-
um lék Schubert líka fjórhent ásamt einum vinanna, og varð sérstaklega Josef von
Gáhy, embættismaður að atvinnu, með sérlega góða leiktækni, fyrir valinu. Gáhy
lék stundum einn sónötur eða Impromptu. Schubert var og sjálfur allgóður píanisti.
Hann hafði „mains potellées“, segir einn vinurinn, þ. e. stuttar og digrar hendur,
en mjúkar, og hlupu sem mýs upp og niður eftir nótnaborðinu, þegar hann lék
hraða þætti. Tónn hans var söngrænn og innilegur, en hann réð ekki við öll sín
eigin verk. Undirleikurinn í „ÁlfakónginunT' t. d. var honum ofviða, og hann varð
að gefast upp við síðasta þáttinn í „Wanderer-fantasíunni": „Þetta má fjárinn
leika í minn stað,“ sagði hann.
En ég er kominn af leið. Schubertsamkomurnar enduðu oft með því að
Schubert, sem hafði sig ekki í frammi í orðræðum, settist við hljóðfærið og lék fyrir