Andvari - 01.01.1980, Side 71

andvabi
FRÁ VILHJÁLMI STEFÁNSSYNI
69
þess að ég losnaði við ýmislegt sem ég var sannfærður um og beindi athygli minni
inn á aðrar brautir, m. a. að mörgu, sem hægt er að komast að með því að rann-
saka mataræði í vanþróuðum löndum. Ég er alltaf að læra eitthvað nýtt af þessari
tilraun og einnig af því að lesa bókina yðar.!<1)
Vilhjálmur Stefánsson hélt áfram að vinna að þessum málum alla ævi. Hann
hafði alltaf náið samband við lækna. Árið 1946 kom út bók eftir hann „Not by
Bread Alone" („Ekki af brauði einu saman“). Mannfræðingurinn Hutton, sem
skrifar formála að bókinni, gerir þá játningu, „að sér hafi í fyrstu fundist Vilhjálm-
ur Stefánsson nokkurs konar heiðingi á sviði mannfræðinnar. Hann kollvarpaði
öllu, sem ég hafði lært um eskimóa.“* 2) En Vilhjálmur fór með sigur af hólmi í
deiiu, sem reis milli þeirra og Hutton mælti með bókinni „Ekki af brauði einu
saman,“ sem hann kvað vera alvarlegt vísindarit. Bókin hlaut fádæma vinsældir.
Hún gekk einnig undir nafninu „The Fat of the Land“ („Fita jarðarinnar").
Máli sínu til stuðnings lýsir Vilhjálmur í bókinni 800 hauskúpum af „kjöt-
ætum“ (þessar hauskúpur hafði hann rannsakað á söfnum í ýmsum löndum).
Uppgröftur í gömlum kirkjugörðum á íslandi varð einnig til að renna stoðum
undir rannsóknir hans. Hauskúpurnar, sem fundust í þessum grafreitum, voru
allar með heilar tennur.
Vilhjálmur Stefánsson studdist mikið við dæmi frá íslandi. Hann sagði að
Island hefði verið einangrað frá Evrópu frá því á 13. öld fram á 19. öld. Korn-
rækt hefði þá ekki þekkst í landinu og fólk hefði nærst á kjöti, fiski og mjólkur-
afurðum. Samgöngur við Evrópu hefðu ekki hafist fyrir alvöru fyrr en á 19. öld
og í fyrstu hefðu þær verið strjálar. Móðir hans hafði sagt honum, að hún hefði
aldrei heyrt minnst á tannpínu, þegar hún var ung, og það var ekki fyrr en inn-
fluttar matvörur tóku að berast til þorpanna við sjávarsíðuna, að fólk sem þar bjó
varð fyrir barðinu á henni. Vilhjálmur Stefánsson hafði líka tekið eftir þessu
meðal eskimóa í Alaska og Norður-Kanada. Þar voru það líka íbúar hafnarbæj-
anna, sem höfðu aðgang að innfluttum matvælum, sem fyrst kynntust tannskemmd-
um. Honum fannst þær upplýsingar sem hann hafði viðað að sér í 50 ár renna
stoðum undir kenningu sína um hollasta mataræðið. Árið 1960 kom út síðasta
bókin, sem hann skrifaði um læknisfræði: „Cancer - Disease of Civilization? An
Anthropological and Historical Study“ („Er krabbamein menningarsjúkdómur?
Mannfræðileg og sagnfræðileg könnun"). í þessu riti studdist Vilhjálmur Stefáns-
son ekki aðeins við mannfræðiþekkingu sípa, heldur líka við þekkingu sína á þjóð-
sögum. Hann notar eitt afbrigðið af grísku goðsögninni um Prómeþeif til að styðja
kenningar sínar um rétt mataræði. Þegar Prómeþeifur færði mönnunum eldinn
að gjöf, fóru þeir að nota hann til að sjóða mat, og þá komu sjúkdómarnir til
sögunnar. Mannkynið varð kvillasamt og Seifur varð æfur af reiði og refsaði
*) Hanson E. P.: „Stefansson: Prophet of the Xorth," New York 1941.
2) Vilhjalmur Stefansson: „Not bv Bread Alone,“ New York 1946.