Andvari - 01.01.1980, Blaðsíða 96

94
MAGNÚS FJALLDAL
ANDVAHI
8. og valdi hestana.
9. Hann leiddi þá að kastalahliðinu.
10. Bréfið var hjá soldáninum
11. Soldáninn innsiglaði það sjálfur
12. handa hetjunni Derðelez Alija.
13. Hann skipaði Alija herforingja,
14. hann bað hann koma með hundrað
þúsund manns,
15. til að fara með hernum til Bagdad
16. til að taka hina hvítu Bagdad.
17. Þá var komið með bréf hans hátignar.
18. Það var fært sendiboða hans hátignar.
ber þau til hinnar töfrandi Bosníu
til hetjunnar Derðelez Alija.
Þegar Suka meðtók þessi orð,
fór hann rakleiðis til hesthúss hans hátignar.
Hann valdi fáka, og hann valdi gæðinga,
og hann leiddi út hestana,
skrautbúna og vædda til orrustu.
Þá var honum fært bréf hans hátignar.
Við samanburð þessara tveggja stefjabrota má glöggt sjá, að meginhugmyndin
er lítt breytt, þótt ýmis smáatriði og orðalag hafi hnikazt til. Það er einmitt
þetta atriði, sem gerir kvæðamönnum kleift að læra firnalöng kvæði hver af öðr-
um; þeir hlera eftir hugmyndum stefjanna, ekki einstökum orðum eða setningum.
Þeir Lord og Parry sannreyndu þetta með einföldum hætti. Fyrst var gengið
úr skugga um, hversu rnikið einhver tiltekinn kvæðamaður kunni, og síðan var
sá hinn sami látinn hlýða á kvæði, sem hann átti ekki í fórum sínum. í ljós
kom, að kvæðamanninum veittist auðvelt að tileinka sér kvæðið, þótt honum
væri ekki sérstaklega falið það. í slíkum tilvikum gat snjallur kvæðamaður ekki
einungis þulið, heldur og stórum betrumbætt það, sem hann heyrði. Þá verður
einnig að líta á hæfni kvæðamannsins í ljósi þess, að lengd suðurslafneskra sagna-
kvæða skiptir þúsundum lína og kveðandin er mjög hröð. Hér er því ekkert lært
utanað í venjulegum skilningi.
Skýring þessarar gáfu liggur að nokkru í því, að mörg stef, svo sem koma
eða brottför sendiboða, ráðstefna, útboð hers, umsátur og ýmis fleiri, koma fyrir
í mörgum og ólíkum kvæðum. Góður kvæðamaður á því flest þau stef, sem fyrir
geta komið, í pokahorninu. Þannig er fátt, sem honum kemur á óvart, þótt sögu-
þráður kvæðisins sé framandi. Kvæðamaðurinn endurtekur ekki heldur braginn
með öðrum stefjum en þeim, sem hann hefur sjálfur tileinkað sér.
Hingað til hefur verið litið á stefið sem órjúfanlega heild. Slíkt er þó engan
veginn einhlítt í balkönskum sagnakveðskap. Eins og áður var getið, er stefið
skilgreint sem hópur hugmynda, og því auðvelt að rekja þær sundur og flétta
saman. Upphafsstef Bagdadljóðsins sýna vel, hvernig þetta getur gerzt. Sögu-
þráðurinn er í stuttu máli þessi: í fyrsta stefi berst soldáni bréf, sem leiðir til
ráðstefnu. í því næsta er lýst boðum hans til Alija. Þetta mynstur er síðan endur-
tekið. í þriðja stefi fær hetjan Alija bréf soldánsins og spyr móður sína ráða. Af
því sprettur svo fjórða stefið, sem er bréf Alija til Fatímu, unnustu hans, og svar
hennar til Alija. Að því búnu svarar Alija boðum soldáns, og þá fyrst er öðru
stefi lokið.
Þessa uppbyggingu stefja má greina á eftirfarandi hátt: a (ráðstefna, b1 (bréf),