Andvari - 01.01.1980, Blaðsíða 97

andvari
KENNING LORDS OG PARRYS
95
c (samtal), d1 (bréf), d2 (svar), b2 (svar). í stuttu máli kljúfa c- og d-stefin b-stefið,
jafnframt því að endurspegla það og a-stefið.
Hægt er að átta sig á stefjagerð ólíkra kvæðamanna með því að bera saman
margar gerðir sama kvæðis. Sé þetta gert, kemur skýrt í ljós, að munurinn liggur
helzt í því, hversu fljótt kvæðamaðurinn kýs að fara yfir sögu í hverju stefi.
Þetta á einkum við í lýsingum á búnaði manna og hesta, bardögum, samkomum
og öðru slíku. Hins vegar eru allar þess háttar lýsingar, hversu nákvæmar og
langdregnar sem þær geta orðið, alltaf í mjög hefðbundnum stíl.
Af framansögðu leiðir, að búningur tiltekins stefs er síbreytilegur frá einu
kvæði til annars, þótt hugmyndirnar séu ávallt hinar sömu. Það er einmitt þetta
atriði, sem þeir Lord og Parry telja að valdi því, að stundum verður ósamræmi
innan sama kvæðis. Til dæmis getur komið fyrir, að búnaður hetjunnar verði harla
ósamstæður frá einu stefi til annars, ef kvæðamaðurinn gætir sín ekki þeim mun
betur. Eins og áður var getið, er sams konar fyrirbæri vel þekkt úr kviðum
Hómers.
Frávik af þessu tagi eru þó hverfandi miðað við þau öfl, sem binda stefin sam-
an, svo að úr verði heilsteypt kvæði. Upphaf, miðkafli og niðurlag eru vel af-
mörkuð í aristótelískum anda. Einnig er söguþráður skýr og rás atvika eðlileg.
Þá má geta þess, að algengt er, að tiltekin stef laðist hvert að öðru, og loks
hjálpar hlutbundið efnisval þessa kveðskapar til að styrkja hvert kvæði sem sér-
staka heild.
Túlkun tnunnlegs kveðskapar.
Að dómi þeirra Lords og Parrys hljóta þeir eiginleikar, sem eru ráðandi í
tilurð munnlegs kveðskapar, einnig að hafa áhrif á túlkun hans. 1 þeim efnum
telja þeir flest hugtök hefðbundinnar bókmenntafræði meira og minna út í bláinn,
enda lítið um frumleika og stílbrögð í snðurslafneskum sagnakveðskap. Einnig er
ókleift að beita þeim vinnubrögðum, sem tíðkast í handritafræði, þar sem hvorki
er hægt að tala um höfund né frumtexta í tengslum við þennan kveðskap.
Lítum fyrst á höfundarhugtakið. Sá eignaréttur, sem í því felst, er ekki til í
þessari kveðskaparhefð. Nýtt kvæði lifir því aðeins, að því takist að vinna sér sess
1 flutningi annarra kvæðamanna en höfundar eins. Það er því aðlögun að ríkj-
andi hefð, sem skapar kvæðinu örlög. Hér skiptir höfundurinn engu máli, hvorki
nafn hans né uppruni, enda varðveitist ekkert slíkt.
Svipuðu máli gegnir um frumtexta. Fyrir kvæðamanni er engin ein gerð
kvæðis upphaflegri en önnur, þó svo að hann væri sjálfur höfundur þess. Ef
haft er í huga, að kvæðamenn læra nær undantekningarlaust öll sín ljóð hver af
öðrum, verður þetta atriði enn ljósara. Hver flutningur kvæðisins er í raun frum-
flutningur, sem felur í sér nýsköpun og varðveizlu. Hér verður því að líta á allar
gerðir sem jafnréttháar.