Andvari - 01.01.1980, Blaðsíða 42

ÁRNI KRISTJÁNSSON:
Franz Schubert
Útvarpserindi flutt á 150. ártíð tónskáldsins.
Á árinu 1977 minntust menn 150. ártíðar Ludwigs van Beethovens um heim
allan. Rúmlega hálfu öðru ári síðar, 1978, voru jafnmörg ár liðin síðan Franz
Schubert leið.
Beethoven varð ekki gamall maður á nútíma mælikvarða. Hann dó á 57.
aldursári, farinn að kröftum. Ævi Schuberts varð miklu skemmri. Hann lifði að-
eins 31 ár. Útför Beethovens fór fram með mikilli viðhöfn, er hæfði slíku ofur-
menni. LFm tuttugu þúsund manns fylgdu til grafar líkvagni „hershöfðingja tón-
listarmanna“, eins og kona ein í líkfylgdinni kallaði hann, þ. á m. 9 prestar, mörg
fyrirmenni og allur skari listamanna borgarinnar. Útför Schuberts var fáskrúðugri,
- hún fór fram í kyrrþey í viðurvist fjölskylduliðs hans og vina, enda var Schubert
26 árum yngri maður en Beethoven og í lifanda lífi aðeins óbreyttur liðsmaður í
röðum tónskáldanna. Það var því ekki að undra, þótt viðskilnaður og útför þessara
tveggja miklu andans manna og snillinga sögunnar yrði með ólíkum hætti.
Beethoven dó sem hetja. Hann hafði lifað tímana tvenna, hann var tímamóta-
maður, í mörgu barn frönsku stjórnarbyltingarinnar, frelsishetja nýrrar tíðar,
sem í krafti upprunaleika síns braut niður gamalt og ruddi nýju braut inn í heim
listarinnar og varð þannig leiðtogi allra, er á eftir honum kornu, andlegur jöfur
eða hertogi. Beethoven lifði ekki aðeins stjórnbyltinguna, heldur og Napóleons-
stríðin, sem á eftir fóru, og hann dáðist að Bonaparte allt til þess er hann lét
krýna sig til keisara. Eftir ósigur Napóleons og friðarfund sigurvegaranna í Vínar-
borg 1815 kom nýr, afturhaldssamari tíðarandi til sögunnar. Austurríkiskeisari
varð stöðugri í sessi og stjórnaði ásamt ráðgjafa sínum, Metternich fursta, með
harðri hendi og bældi niður allar pólitískar frelsishreyfingar. Ritverðir keisarans
eða Metternichs sáu svo um, að ekkert kæmi frarn í orði eða riti, er truflað
gæti andlega værð almúgans, sem nú, eftir að frelsisvíman var af honum runnin
og kyrrð komin á í landinu, átti að stunda „fagurt mannlíf“ og gæta borgaralegs
velsæmis í hvívetna. Lífið birtist í þægilegum, þokkafullum formum, er bezt lét,
og var þetta góðborgaralega þjóðfélag síðar kennt við „Biedermeier", tilbúið nafn,
er átti að tákna smáborgarann, sem hélt að sér höndum í stjórnmálum og lét hvers-
dagsvitið ráða orðum sínum og gerðum. Þetta tímabil er talið hafa haldizt frá því
er sól Napóleons gekk til viðar við Waterloo 1815 og fram til byltingarársins 1848.