Andvari - 01.01.1998, Síða 65

andvari
AÐ YRKJA SIG ÚT ÚR BÓKMENNTASÖGUNNI
63
fyrsta Fjölni var Bókafregn eftir Tómas Sæmundsson, gagnrýni á bók
Bjarna Thorsteinsonar amtmanns, Om Islands folkemængde og ekonom-
iske Tilstand. Þar heldur Bjarni m.a. fram þeirri skoðun sinni að ísland geti
alls ekki brauðfætt fleira fólk og því sé brýnt að landsmönnum fjölgi ekki
um of. Tómas mótmælir því, telur þetta vantraust á þjóðina og óþarfa
svartsýni á framtíð hennar sem sé til þess eins fallin að draga úr fólki kjark
og dug. í þessu kristallast skoðanamunur tveggja kynslóða. Bjarni amtmað-
ur tók dómi Tómasar afar illa og var alla tíð einn helsti andstæðingur Fjöln-
is. Hans nánasti vinur var séra Árni Helgason í Görðum, ritstjóri og útgef-
andi Sunnanpóstsins. Það er skiljanlegt að Sigurður Breiðfjörð hafi kosið
að halla sér að þessum valdahópi, bæði vegna síns hlutskiptis en jafnframt
kunnu þessir menn að meta hann sem skáld og birtu lof um hann í Sunnan-
póstinum. í sínu örlagaríka Fjölniskvæði fer Sigurður yfir efni Fjölnis og
mótmælir m.a. dómi Tómasar um Bjarna, „höfðingja Vesturlands" eins og
hann kallar hann:
Hann vogar svo í hæl að bíta
höfðingja okkar Vesturlands,
reynandi til með lasti að lýta
lofsælu bókasmíðar hans.10
Sigurður er því augljóslega að yrkja sig inn á þá Sunnanpóstsmenn með
kvæðinu, í þessum liðsafnaði velur hann Sunnanpóstinn, sem var honum
velviljaður, en snýst gegn Fjölni, sem hafði kallað hann leirskáld. Það gerði
reyndar enginn Fjölnismanna, heldur séra Ólafur Indriðason á Kolfreyju-
stað í grein í Fjölni.
Eða hvað? Er hugsanlegt að þessi einkunn komi, þegar allt kemur til
alls, frá Jónasi og Konráði? Ólafur skrifar bréf til Brynjólfs Péturssonar
1836 og þykir honum þar ritstjórarnir hafa heldur betur hnykkt á gagnrýni
sinni á kveðskap Breiðfjörðs og fært til verri vegar. Hann segir m.a.: „Hafið
þið látið mig draga hann fram svo sem þann er ég áliti argastan af Höf-
undum þeirra nýprentuðu Kveðlinga og Rímna og hið vesœlasta Leirskáld
(brúkaði eg þetta orð?), en þetta var og er ekki mín meining, og - ekki
heldur einu sinni satt\“n Það liggur því Ijóst fyrir að ritstjórarnir hafa aug-
ljóslega beitt ritstjórnarvaldi sínu til þess að herða á gagnrýni á Sigurð
Breiðfjörð, jafnvel sett inn orðið leirskáld. Hitt er svo annað mál, sem vert
væri að skoða, hvort slík beiting ritstjórnarvalds var almenn eða óvenjuleg
á öndverðri nítjándu öld.
Sigurður Breiðfjörð er því í erfiðri stöðu og á í togstreitu sem ýmsum
skáldum er reyndar kunn. Hann langar til að fara í skáldskap sínum nýjar
leiðir sem eiga samhljóm í ýmsu við það sem Fjölnir boðar, en á hinn bóg-
inn er honum hrósað af valdamestu mönnum landsins fyrir rímur sínar, og