Andvari - 01.01.1998, Síða 113

andvari
RÖDD ÚR HÁTALARA - SKILABOÐ í TÓTTARVEGG
111
munandi samfélagsform væru enn látin lýsa henni. Ef hægt átti að vera að
lýsa borg og sveit sem andstæðum á trúverðugan hátt varð að varpa lýsing-
unni sífellt aftar í tíma, sífellt lengra frá nútímanum, til að gefa henni
traustan blæ. Um leið og „fallið“ verður sífellt óljósara (uns það að end-
ingu leysist upp í flókinni skörun og víxlverkun náttúru og tækni, það er
einfaldlega ekki nein hæð lengur til staðar sem hægt er að detta niður af,
ekkert sakleysi til að tapa) verður að styrkja táknheim þess með því að
sviðsetja aftur og aftur þjóðfélagslegan veruleika sem er liðinn. Skáldsaga
frá sjöunda áratugnum varð að sögu um fyrirstríðssveit sem enn hafði ekki
verið umbylt með vélum.
Því Indriði ætlaði sér ekki að lýsa nútímalandbúnaði sem einkenndist af
sívaxandi tæknivæðingu, auknum fjárfestingum og ræktunarframkvæmdum
- hann hélt fast í horfinn sögulegan veruleika þar sem andstæða þéttbýlis
og dreifbýlis markaði enn muninn á nútímavæðingu og vinnuheimi sem
haldist hafði óbreyttur í grundvallaratriðum í þúsund ár. En staðreyndin
var að ótrúlega margt hafði breyst á fimmta og sjötta áratugnum. í seinna
stríði urðu alger umskipti í ræktunarmálum þegar fyrstu skurðgröfurnar
komu til landsins 1942 og síðan jarðýturnar ári síðar.13 Að stríði loknu stór-
fleygði síðan fram innflutningi á dráttarvélum og tæknibúnaði til notkunar
við skepnuhald og heyþurrkun auk þess sem notkun kemískra efna eins og
tilbúins áburðar, illgresiseiturs og gerlaeyða varð ómissandi þáttur í bú-
skapnum. Afmörkun bændabýlanna sem sjálfstæðra efnahagseininga sem
væru sjálfum sér næg um öll aðföng nema matvæli og nauðsynlegustu verk-
færi var því smám saman rofin. Liðnir voru þeir tímar að bændur öfluðu
sér lífsviðurværis með líkamlegri vinnu fyrst og fremst og treystu á það sem
hendi var næst. Landbúnaðurinn var nú eins og aðrar atvinnugreinar nú-
tímans háður „aðföngum úr öðrum geirum efnahagsstarfseminnar. Iðnvæð-
ing sveitanna hófst fyrir alvöru“.14 Samfara þessari iðn- og tæknivæðingu
jókst einnig framleiðni landbúnaðar stórum skrefum og var algert met sett
í þeim efnum á tímabilinu 1953-1962 þegar 5,7% framleiðsluaukning varð á
ári hverju. 15 Þessi framleiðsluaukning byggðist eingöngu á bættum tækni-
búnaði því fólki stórfækkaði til sveita á eftirstríðsárunum og að vissu leyti
varð tæknivæðingin til að herða á fólksflóttanum þar sem fólksfækkunin
kallaði á sífellt meiri tæknivæðingu sem síðan kallaði aftur á meiri sjálf-
virkni.
I Landi og sonum á tæknivæðing sveitanna hins vegar langt í land. Feðg-
arnir Olafur og Einar eru fyrst og fremst sauðfjárbændur eins og allir sveit-
ungar þeirra, en engin búgrein var í jafnmikilli kreppu frá fjórða áratugn-
um og fram á þann sjötta vegna fjárpesta, heimskreppu og samdráttar í út-
flutningi og dróst framleiðsla á sauðfjárafurðum saman á þessum tíma á
rueðan framleiðsla á til að mynda mjólkurafurðum jókst stöðugt.16 í sveit-