Andvari - 01.01.1998, Page 115

andvari
RÖDD ÚR HÁTALARA - SKILABOÐ í TÓTTARVEGG
113
þessi bón mjög athyglisverð. Indriði var greinilega ekki að skrifa „pró-
gramm-“skáldsögu um fjársvelti og óarðbærni landbúnaðar samtímans,
enda var sagan heldur ekki skilin þeim skilningi. Hann er að skrifa skáld-
sögu þar sem nútímavæðingunni er skipað niður í borginni og þéttbýlinu og
sveitin er tekin frá fyrir annað. Sambandi frumstæðrar, líkamlegrar vinnu
við náttúruna, árstíðir, landslag og veðurfar er lýst á tregafullan og innileg-
an hátt í knöppum en mjög ljóðrænum stíl, sem löngum hefur verið aðal
Indriða G. Þorsteinssonar, og þar með reynt að opna boðleiðir í gegnum
skriftirnar til lífheims þar sem náttúra, vinna og maður falla saman í gagn-
virka heild. Innrás nútímans í heildina er í raun ekki enn hafin nema í
höfðum manna eins og Einars sem vilja umbylta ríkjandi ástandi og gera
sveitirnar nútímalegri svo hægt verði að búa þar áfram, en um leið og slík
umbylting á sér stað hefði tæknin í raun eyðilagt þá hrynjandi sem lýsing
Indriða byggist á. Það er erfitt að sjá fyrir sér að hægt sé að lýsa þeim skyn-
heimi náttúru og vinnu sem hér er dreginn upp nema aðeins með því að
útiloka þaðan véltæknina. Þetta sést til dæmis af lýsingum á basli feðganna
Einars og Ólafs við flekkinn þar sem Ólafur fær hjartaslag og þar sem Ein-
ar missir sveindóminn. Einar vaknar eftir andvökunótt þar sem svipir for-
tíðarinnar hafa sótt á hann og gengur út að heyinu:
Hann gekk eftir torfbrúninni yfir sundið. Gulstörin var byrjuð að sölna og hem á
rauðleitri deigjunni í grasrótinni og þegar frysti mundi störin grúfa sig yfir svellið í
ávölum þykkum bungum eins og breiða sofandi fugla. Hann fór að syðsta flekknum
og þreif heytuggu úr honum og bar hana upp að andlitinu. Heyið var kalt og rakt,
einnig þar sem sólin hafði skinið á það. Hann andaði djúpt að sér og svöl lyktin
minnti á straumvatn (bls. 161).
Þannig verður vinnuaðferðin kveikja lýsingarinnar. Hugsýn Einars af
tækniframförum í sveitunum sem hann bregður upp hjá kaupfélagsstjóran-
um er einskonar „opinber“ frásögn, skiljanleg í ljósi þess sem átti eftir að
koma á daginn árið 1963. En þessi hugsýn er ekki í forgrunni í textanum.
Það er verið að lýsa dreifbýlinu áður en andstæða þess og þéttbýlisins varð
óljósari og erfiðari í meðförum. Túlkun Njarðar P. Njarðvík er algerlega á
sömu nótum. Sveitin er ekki tæknivædd sveit samtímans heldur „náttúru-
sveit“ fortíðarinnar sem að vísu er efnahagslega óarðbær en einmitt þess
vegna er lífið þar fábrotið, einfalt og „hlýtt“. „Fátæktin er ekki hættuleg,“
segir Tómas bóndi þegar hann kaupir Gilsbakkakot af Einari og bindur þar
1 eina setningu samsömun „náttúrusveitarinnar“ fátæku við sjálfsmynd
þjóðarinnar. Það er með peningunum sem allt fer til fjandans. Tæknivæð-
mg sveitanna og þar með innrás nýs fjármagns í þær er aðeins fyrsta skrefið
hl að þær hætti að vera sú sakka menningar og sjálfsmyndar sem þær eiga
að vera: