Andvari - 01.01.1880, Blaðsíða 65
jarðfrœði.
59
þó halda flestir, að þeir komi af því, að vatn, er síast
niður uin jarðlögin, hitti fyrir sjer bráðið grjót í iðrum
jarðarinnar, og spennist svo upp, erþað breytist í gufu.
Geysir er frægastur allra hvera í heimi, og ailir heita þeir
eptir honum á öllum tungum hins menntaða heims; þó
eru ýmsir stœrri til, bæði á Nyja-Sjáiandi og svo við
Yellowstone-River í Bandaríkjunum. Hverir geta leyst
upp kísil og hlaðið upp háar strýtur af hverahrúðri
(kiselsinter) í líknarbelgsþunnum lögum. Hlutir, sem
eru lagðir í hveri, hyljast þunnri skán af kísil. Á f>jóð-
verjalandi láta menn heitt hveravatn með upp leystum
efnum, kalki eða kísil, renna yfir smáa smíðisgripi, til
þess aðþeir fái sjerstaka fegurð af steinskáninni; þaðkallast
"sinteroplastik'i. Hrúður-strýtan á Geysi er 20 fet á
hæð, og í hana ofan er skál, 54 fet að þvermáli, og niður
úr þessari skál er hola, sem enginn botn finnst á, en er
9V2 fet að þvermáli. Hið heita vatn leysir upp kísil-
sýruna í bergtegundunum í kring, og setur hana svo
niður, er það kólnar. Hitinn í Geysi er á yfirborðinu
76 — 860 C., en verður því meiri, sem neðar dregur, svo að
á 100 feta djúpi er hann 125 0 C.; þar mundi því vatnið
breytast í gufu, ef eigi lægi svo mikill þungi af kaldara
vatni ofan á. Við og við koma úr honum gos, eins og
kunnugt er um alla hveri, og vatnið spýtist hátt í lopt
npp. Hinn víðfrægi náttúrufrœðingur Bunsen, sem
toeð uppgötvunum sínum hefir unnið mannkyninu meira
gagn, en flestir menn aðrir, þeir er nú eru uppi, kom til
íslands 1846 og rannsakaði Geysi nákvæmlega. Hann
8egir, að gosið komi af því, að vatnið í miðjum hver-
Pyttnum hitnar meir og meir af ákaflega heitu vatni,
8em streymir neðan að, þangað til það er orðið svo heitt,
að það fer að sjóða, þrátt fyrir hinn mikla þunga afkald-
ara vatni, sem ofan á liggur; við suðuna breytist það í
gufu, sem varpar af sjer vatnsspildunni ofan á, og það
hátt í lopt upp; þákemst á jafnvægi aptur. Heita vatnið