Andvari - 01.01.1880, Blaðsíða 157
og tímatal.
151
að leiðrétta ártalið í öllu hinu rómverska ríki og setja
það, sem vér enn höfum; og frá Alexandríu er líka að
mestu komið J)að hið kyrkjulega hátíðatal, sem enn er
tíðkanlegt, því biskupur þar vóru, eptir að kristni komst
á, lengi taldir öllum öðrum svo mjög fremri í talfrœði,
að kyrkjuþingið mikla í Nícæa, 325 e. Kr., fól þeim á
hendr framvegis að segja fyrir um páskahald í allri
kyrkjunni, svo það mætti lialda rétt og á sama tíma
alstaðar. Gerði Theopliílus þetta fyrst um daga og
með ráði Theodósíus keisara hins mikla, en Cyrillus
(j 444 e. Kr.) frændi hans eptir hann, og náði hans
ártal út árið 531 e. Kr., en aðrir héldu síðan fram og
bœttu við. Má þess enn geta, að Eratosþenes
(v76—194 f. Kr.), er fyrstr mældi skekkju sólbrautar,
lengi var forstöðumaðr frœðastofnunarinnar í Alexandríu,
og þar hafði og Hipparchos (c. 160-125 f. Kr.)t
stundum starfað, er talinn er lengst kominn og nákvæm-
astr allra grískra stjörnufrœðinga í fornöld, svo að
hann er jafnvel kallaðr höfundr vísindalegrar stjörnu-
frœöi yfir liöfuð. Hann komst að réttari niðrstöðu um
skekkju sólbrautar, enn áðr var kunnugt, samdi hið
fyrsta stjörnutal og mat fyrst framsóknina á réttan
hátt, fór svo nálægt um rétta lengd sólhvarfsársins, að
ei skakkaði nema nm rúmar 5 mínútur, og fann svo
réttan umferðartíma tungls að meðaltali, að hanu eptir
því endrbœlti reikning Kallippos, og stakk upp á að
leiðrétta tunglkomutalið með því, að sleppa úr degi á
hverju 310 ára tímabili, er sumir síðan liafa kallað
• Hipparchos ö 1 d», þó það yrði aldrei algengt. En á
öllum forrennurum sínum byggði síðan Cl. Ptolemæos
(c. 140 e. Kr.) í Alexandríu, er hann samdi það höfuð-
verk, er síðan var undirstaða allrar stjörnufrœðinnar í
nærfellt 15 aldir, og enu er kallað *Álmayest» með
aröbsku nafni, því svo höfðu Arabar snúið eða afbakað
hið eiginlega heiti þess: «mega bibliom, þ. e. «bókin