Jörð - 17.06.1941, Blaðsíða 10

ingaratriði eftir því, hver í hlut á. Ekki kemur til greina fyrir
oss a'ð dyljast þess, að með þessu höfum vér orðið riðnir við það,
að gera Þjóðverjum einn hinn mesta óleik, — en það hafa Banda-
ríkin og gert áður, og beinlínis í þeim tilgangi, að styðja andstæð-
ing Þýzkalands, og þó ekki verið talin styrjaldarsök af Þýzka-
lands hálfu. Auðvitað eru smáþjófar hengdir fyrir það, sem hefur
stórþjófana aðeins hærra upp í stiga mannvirðinga og mannafor-
ráða, en nú hafa atvikin hagað því svo, að árás á ísland er sama
og árás á Bandaríkin. Það má því, sem fyr er um rætt, gera sér
töluverðar vonir um, að Þjóðverjar geri engar tilfinnanlegar refsi-
ráðstafanir á hendur íslandi með skírskotun til hlutleysisbrots,
— nema ef þeir hertu að nýju róðurinn gegn skipum vorum, og
gæti það auðvitað orðið hið tilfinnanlegasta.
En brot gegn eigin sæmd eru auðvitað ekki endilega rétt mæld
eftir þeim stundlegu refsingum, er þau hafa í för með sér. Spurn-
ingin er einfaldlega: Höfum vér gert öðrum þjóðum rangt til eða
niðst á eigin drengskap með sáttmála vorum við Bandarikin? Að
því er snertir aðrar þjóðir, þá höfum vér ekkert aðhafst í þeim til-
gangi að verða neinni þeirra að meini. Vér höfum einungis gert
hið sama og sérhver þjóð önnur hefði gert i vorum sporum: Met-
ið eigið öryggi það mikils, að vér höfum ekki hikað við að ljá nafn
vort til ráðstafana, sem vér verðum að játa, að gera óbeinlínis
mjög upp á milli ófriðaraðilja, en án þess að aðhafast neitt í fjand-
samlegum tilgangi, né neitt, er ósamrimanlegt sé hlutleysi að al-
þjóðalögum. Og gagnvart eigin samvizku höfum vér því hreinni
skjöld, sem vér verðum að játa, að allur þorri þjóðar vorrar má
ekki til þess hugsa, að komast undir einræðisyfirráð, og því ekki
heldur, að stórveldi þau, er nú hafa ábyrgst heill og fullveldi ís-
lands, eftir því sem þau framast megna, verði sigruð af einræðis-
ríkjunum. Og þegar vér hugleiðum hina einföldu staðreynd, að þau
stórveldi, sem vér eigum svo mikið undir, geta ekki komizt af
án þess að hafa þessi not af landi voru, þá veit ég, að mörgum
myndi í hug koma Hallgerður langbrók, ef vér ættum þess raun-
verulegan kost, að fyrirmuna þeim þau landsnot, sem þau hafa
bieði mælst til, en aðeins hið hlutlausa fengið leyfð.
Þrátt fyrir fullvissuna um þessa afstöðu tilfinninganna, er það
staðreynd, að ísland hefir fram að þessu haldið svo traust á hlut-
leysi sinu, að aðrir hefðu varla betur gert í þess sporum. Og þrátt
fyrir allt, er sem sagt óhætt að fullyrða það, að fjandskapur í
garð Þýzkalands á engan þátt i þvi, að vér gerðum sáttmálann
við Bandaríkin. Vér gátum ekki annað. Það er allt og sumt. Vér
játum, að skuggi hefir fallið á hlutleysi vort, — en hvar er með
öllu ófallið á ljóma þess, er menn lielzt vildu kjósa í afstöðu þjóð-
anna innbyrðis nú á dögum? Hvaða þjóð í nágrenni hins ógur-
152 jöri>