Uppeldi og menntun - 01.01.1999, Side 106

ÁRANGUR SEM ERFIÐI?
verkefnum með nemendum og fjölbreyttum dæmum sem þeir telja að eigi rót sína
að rekja til námskeiðsins.
Á námskeiðinu Að kenna hvatti formið einnig til nýbreytni. Gert var ráð fyrir
endurkomu seint á haustönn þar sem þátttakendur gerðu grein fyrir tilraunaverk-
efnum sínum. Þessi endurkoma virðist hafa verið mikil hvatning til nýsköpunar,
hún hvatti kennara til að „drífa í þessu", svo að notuð séu orð eins þátttakenda.
Tólf af nítján viðmælendum tilgreina í viðtölum verkefni sem þeir byggðu beinlínis
á hugmyndum frá námskeiðinu.
Nýsköpun var ekki fylgt eftir með leiðsögn. Hins vegar fengu þátttakendur í
hendur ítarlegar leiðbeiningar og verklýsingar til að vinna eftir sem reyndust þeim
mjög gagnlegar. Sjö af níu viðmælendum segja frá verkefnum sem þeir unnu sam-
kvæmt þessum leiðbeiningum.
Námskeiðið Að spyrja var með allt öðru sniði. Eins og fram hefur komið var yfir-
lýstur tilgangur þess að kynna hugmyndir þekktra heimspekinga og vekja þannig
þátttakendur til umhugsunar um menntun og gildi hennar. Óhætt er að fullyrða að
þessu markmiði hafi verið náð ef marka má það sem fram kom í viðtölum. Þar eru
eindregnar yfirlýsingar í þessa veru, þar sem lögð er áhersla á hversu mjög nám-
skeiðið hvatti til íhugunar, lesturs, pælinga og síðast en ekki síst nefna sumir að þeim
finnist þeir hugsa á annan hátt en áður um menntun og skólastarf. Því má segja að
þetta námskeið hafi, þrátt fyrir akademíska nálgun, snert þátttakendur persónulega.
Það er óhætt að fullyrða að námskeiðsformin, svo ólík sem þau voru, hafa haft
áhrif. Ólík viðfangsefni kalla á mismunandi form, t.d. hefur tímalengd greinilega
skipt máli. Námskeiðið Að spyrja krafðist erfiðs lestrar af þátttakendum sem nefna að
hann hafi verið tafsamari en annar lestur. Stærðfræðinám stóð lengst yfir og krafðist
þess beinlínis þar sem verið var að fylgja breyttum kennsluháttum eftir á vettvangi.
Þá er mjög athyglisvert hve hátt hlutfall þátttakenda (73%) lýsir verkefnum í kennslu
sem rekja má beint til námskeiðanna og þar hefur ýmislegt ýtt undir, eins og áður
hefur komið fram. Því er báðum spurningum svarað játandi, námskeiðsform hafa
haft áhrif og margt hagnýtt í kennsluháttum má rekja beint til námskeiðanna.
Ein spurninga okkar sneri að því hvort áhrif námskeiðanna væru skammvinn eða
langvinn. Aldrei var ætlunin að gera úr þessu langtímarannsókn, þó það væri vissulega
verðugt, en upprunalega stóð til að fylgja þátttakendum eftir nokkuð lengur en raunin
varð. Nú þegar hefur komið fram að margir viðmælendur lýstu fjölmörgum hagnýtum
áhrifum þann vetur sem fylgdi í kjölfar námskeiðanna. Við getum hins vegar ekkert
sagt um hve langvinn áhrifin voru eða verða á grundvelli þessarar athugunar.
Fram hefur komið að langflestir kennarar hafa nýtt sér efni námskeiðanna að
einhverju marki. Þrátt fyrir það nefna kennarar ýmsar hindranir í vegi þess að nýta
sér efni námskeiðanna og höfum við dregið þær saman í tvo flokka, sem nefna má
stuttlega innri og ytri hindranir. Eins og fram hefur komið sóttu flestir kennarar
námskeiðin af eigin áhuga. Hafa þarf í huga að áhrif á athafnir takmarkast við
yfirráðasvið kennarans. Þó að kennari komi með ferskar hugmyndir sem hann telur
eiga erindi til annarra er ekkert sem tryggir að áhrifin nái út fyrir það verksvið
innan skólans sem hann hefur forræði yfir. Beita má tveimur hugtökum til að skýra
þetta betur; þ.e. athafnastyrkur einstaklinga og svigrúm til athafna sem skapast
104