Uppeldi og menntun - 01.01.2000, Síða 13

SIGRÍÐUR Þ. VALGEIRSDÓTTIR
DANS í SKÓLUM OG DANSMENNT
Er munur á þessum tveimur hugtökum? Litið er á að svo sé. Dans í skólum gefur til
kynna að þar sé dansað. Það gæti annaðhvort merkt að dans væri iðkaður í skólum,
sbr. dansæfingar í framhaldsskólum hér áður fyrr, böll/árshátíðir eða að markviss
kennsla dansa færi fram í skólum.
Orðið dansmennt er nýtt hugtak hér á landi og ekki komið í námskrá grunn-
skóla. Það er hugsað sem hliðstæða við orðin tónmennt og myndmennt. í því felst
að börn öðlist undirstöðuþekkingu á líkamanum sem tjáningartæki, dansi sem tján-
ingarformi og skapandi listgrein og leið til að efla félagsleg tengsl og kynnast menn-
ingu eigin þjóðar og annarra. Einnig fái nemendur tækifæri til að kynnast fjöl-
breytni dansins af eigin raun.
Dans í skólum
í heimildum er þess getið að piltar í Skálholtsskóla hafi iðkað dans, m.a. hringbrot,
og sú hefð virðist fylgja þeim til Bessastaða. í Lærða skólanum í Reykjavík varð
dans athyglisverður hluti af skemmtanalífi skólapilta á 19. öld. Skólapiltar gerðu til-
raun til að endurvekja söngdansana á síðari hluta 19. aldar og má m.a nefna greinar
Kristjáns Eldjárns Þórarinssonar (1867, sjá Heimi Þorleifsson 1978) og Sæmundar
Eyjólfssonar (1887).
Fátt er um heimildir um dans í öðrum skólum nema að Hólum og Möðruvöll-
um en þar var oft dansað, einkum eftir messu (skv. viðtölum greinarhöfundar við
Helgu Sigurðardóttur skólastjóra og Huldu Stefánsdóttur 1984). Eftir að skólahúsið
að Möðruvöllum brann fluttist danshefðin með skólahaldinu til Akureyrar.
Eftir stofnun Kennaraskóla íslands (1908) virðist dans fljótlega verða snar þátt-
ur í tómstundaskemmtun nemenda. Kennarar, m.a. Steingrímur Arason og íþrótta-
kennarar stúlkna við skólann, kynntu nemendum sínum ýmsa einfalda söngleiki og
smádansa fyrir börn. Öðrum dönsum kynntust nemendur á skólaböllum og heima í
sínu byggðarlagi. Dansleikir og dansæfingar urðu brátt vinsælir þættir í tóm-
stundastarfi nemenda í unglinga- og framhaldsskólum.
í barnaskólum landsins var ekki gert ráð fyrir dansi í skyldunámi, en mörg
dæmi eru um dugnað barnakennara við að kynna nemendum það sem þeir kunnu í
dansi (Sigríður Þ. Valgeirsdóttir og Mínerva Jónsdóttir 1994). Frá stofnun grunn-
skólans hefur dansiðkun verið óljós þáttur, ef einhver, og þá helst hluti af íþrótta-
kennslu yngri barna. Eldri börnum hefur frá því skömmu fyrir miðja þessa öld eitt-
hvað verið boðið upp á stutt námskeið í samkvæmisdönsum, sem oft voru greidd
af foreldrum barnanna, en í seinni tíð kostuð af skólunum, m.a. alveg í Reykjavík
og víðar. Á Norðurlöndum var dans einkum stundaður í yngri aldurshópum barna
og í leikfimi stúlkna.
Hér á landi verður dans fyrst hluti af námskrá í íþróttum (1948) við lög frá
1946. Þáverandi íþróttafulltrúi ríkisins, Þorsteinn Einarsson, bað greinarhöfund að
vera ráðgefandi um íþróttir stúlkna í námskrárnefndinni, en á þeim tíma var leik-
fimi stúlkna aðgreind frá leikfimi pilta í öllum aldurshópum. Afrakstur þeirrar
vinnu kom fram í námskrá um leikfimi stúlkna og ábendingum um hermileiki og
söguleiki fyrir yngstu börnin, en á þeim tíma voru þetta hálfgerð felunöfn til að
11