Uppeldi og menntun - 01.01.2000, Síða 14

DANSMENNT I GRUNNSKÓLA
hvetja kennara og örva skapandi hugsun barna í hreyfingum og dansi í íþróttatím-
um. Einnig var lögð áhersla á barnadansa og þjóðdansa fyrir eldri nemendur. Þessu
var fylgt eftir í almennu kennaranámi í liðlega tvo áratugi, eða þar til skólinn varð
háskóli, en eftir það tengdist dans einkum kennslu yngri barna. í íþróttakennara-
námi hér á landi voru í um hálfa öld kennd undirstöðuatriði almennra dansa,
gömlu dansarnir, erlendir þjóðdansar og rytmikk. Jafnlengi hefur íþróttakennurum
verið boðið upp á dans fyrir börn á námskeiðum fyrir starfandi kennara.
í Aöalnámskrá grunnskóla frá 1976 var tilraunin um örvun skapandi hugsunar
með sögu-/hermileikjum felld niður en í staðinn voru tíundaðar eftirtaldar æfingar
undir fyrirsögninni rytmik: „Ganga, hlaup, hopp, klapp og stappæfingar, valhopp
og sporhopp". Við bættust „æfingar með handáhöld og æfingar eftir hljómfalli"
(bls. 9). Þessar hefðbundnu æfingar í líkamsfærni voru til margra ára hluti af leik-
fimi barna, einkum stúlkna. Þær voru yfirleitt án áherslu á tjáningu og skapandi
hugsun. Svipuðu máli gegndi um námskrána fyrir 3.-4. bekk og 7.-9. bekk. í 5.-6.
bekk eru nefndar æfingar með tónlist, tjáningu eða túlkun. Ekki er ljóst hvort eða að
hvaða marki síðastnefndu markmiðin komust til framkvæmda. Hins vegar hefur,
að frumkvæði danskennara, skólum verið boðið upp á stutt námskeið í samkvæm-
isdönsum og eitthvað í gömlum dönsum, m.a. í fjórða eða fimmta bekk, en einnig
hafa þó nokkrir íþróttakennarar og almennir kennarar annast danskennslu barna í
eigin skóla án þess að um beina kennslu samkvæmisdansa sé að ræða.
í Bretlandi er fyrst getið um dans í námskrá þriggja íþróttakennaraskóla fyrir
stúlkur á árunum 1880-1896 (Brinson 1991). Á þeim tíma var litið á dans sem leið til
að efla kvenleika. Þá getur Brinson þess að dans hafi verið hluti af námskrá í
skyldunámi barna frá 1919, aðallega þjóðdansar sem voru fyrir bæði kynin. Á fyrsta
fjórðungi 20. aldar var farið að nota tónlist í leikfimi stúlkna á meginlandi Evrópu,
m.a. gerðu það Agnete Bertram í Danmörku og Björn Jakobsson hér á landi
skömmu síðar. Allt að síðasta fjórðungi þessarar aldar og jafnvel lengur hélst sá
siður í mörgum löndum Evrópu að flétta nokkurn dans inn í leikfimi stúlkna. í
öðrum löndum þar sem leikfimi var ekki eins ríkjandi hefð, t.d. í Norður-Ameríku
og breskum skólum, voru léttir dansar, einkum þjóðdansar, gjarnan hluti almennr-
ar kennslu. Nálægt miðri öldinni (1954) var dans fyrir bæði kynin hluti af námskrá í
íþróttum breskra barna og viðurkenndur sem valgrein í íþróttum eldri bekkja
grunnskóla og í framhaldsskólum frá 1979 (Brinson 1991).
Á Evrópumóti í leikfimi (Lingiaden) sem haldið var í Stokkhólmi árið 1949 nálgað-
ist leikfimi nokkurra stúlknaflokka, m.a. frá íþróttakennaraskóla íslands, mjög byrj-
endastig í þróun nútíma listdans (Modem dance). Á hliðstæðu móti tíu árum áður
(Lingiaden 1939) var tónlist mjög lítið notuð nema til að halda takti t.d. í göngu eða
æfingum. Greinarhöfundur var þátttakandi í báðum Lingiaden-mótunum.
Á áttunda áratugnum komu víða um lönd fram verulegar breytingar á íþrótta-
kennslu í skólum. í stað fjölbreyttra alhliða hreyfinga fyrir alla nemendur, oft undir
heitinu leikfimi, breytist áherslan í undirbúning fyrir þátttöku í keppnisíþróttum
jafnt fyrir stúlkur sem pilta. Þrek, þol og teygjur urðu slagorð jafnt íþróttakennara
sem þjálfara. Stúlkum var ætlað iðka það sama og drengjum, sem þó var ekki ætlað
að iðka það sama og stúlkur höfðu gert áður í leikfimi og dansi. Þannig féll dansinn
12