Uppeldi og menntun - 01.01.2000, Síða 53

GUÐBJÖRG VILHJÁLMSDÓTTIR
vilji það kappkosta að mennta sig. Þetta er einnig undirstrikað með því að 38%
nemendanna stefna á sérfræðistörf, en einungis 14% fólks á vinnumarkaðinum í
dag er í sérfræðistörfum. Ef til vill er hér því um óraunsæi að ræða eða þá það að
unga fólkið er glöggskyggnt á það hvað framtíðarþjóðfélagið ber í skauti sér.
Það kemur fram í rannsókninni að nemendur eru upp til hópa vissir og
ánægðir með námsval sitt. Þetta er í samræmi við erlendar rannsóknarniðurstöður
um ákvarðanir, sem sýna að fólk hefur tilhneigingu til að vera visst í sinni sök og
ánægt með ákvörðun sína (Festinger, 1957, Brem, 1956, Knox & Inster, 1968 í Gleit-
man, 1991). Því skiptir miklu að vera með inngrip í þetta ferli, bæði með skipulegri
námsráðgjöf og náms- og starfsfræðslu, áður en að ákvörðunin er tekin.
Athugun á ákvarðanatökustílum leiddi í Ijós að ekki verður breyting á þeim á
þessu eina ári sem rekja má til fræðslu. Það er athyglisverð niðurstaða að tengsl eru
á milli þess að hafa virkan ákvarðanatökustíl og að hafa ákveðið námsbraut í fram-
haldsskóla. Þetta gæti bent til þess að gefa þyrfti þeim nemendum sérstaklega
gaum í fræðslu og ráðgjöf um nám og störf sem beita óvirkum eða passívum að-
ferðum í ákvarðanatöku. Það var og athyglisverð niðurstaða að fleiri nemendur
sem eru virkir í ákvarðanatökustíl búa á höfuðborgarsvæðinu. Það væri í raun efni í
aðra rannsókn að átta sig á því hvað hér býr undir, en ástæða er til að nefna að
erlendar rannsóknir á ákvarðanatökustílum sýna að einstaklingar geta verið virkir í
sumum aðstæðum og óvirkir í öðrum, þannig að ekki er hægt að alhæfa um virkni
höfuðborgarbúa í ákvarðanatöku út frá þessum niðurstöðum.
Þær rannsóknamiðurstöður sem hér greinir frá, sýna að náms- og starfsfræðsla
skilar árangri og því er óhætt að mæla með því að allir nemendur eigi kost á slíkri
fræðslu, ef ekki að gera hana að skyldugrein, a.m.k. í 10. bekk. En það er óneitanlega
áhyggjuefhi að 26% nemendanna geti ekki sagt í maímánuði hvaða námsbraut þeir
ætla á í framhaldsskóla, þó að vissulega standi fræðsluhópurinn betur að vígi. En það
að 20% fræðsluhópsins, að ekki sé talað um 36% samanburðarhópsins hafi ekki lagt
niður fyrir sér val á námsbraut í maí er ekki góð útkoma og gæti boðið heim flakki um
námsbrautir eftir að í framhaldsskólann er komið. Sérstaklega er ástæða til að hafa
áhyggjur af þessu í ljósi breytinganna sem nýju námskrámar leiða til. Þær gera ráð
fyrir því að valið á námsbrautinni sé afgerandi og ekki lengur möguleiki á sífelldri
endurskoðun líkt og verið hefur í því námsvalskerfi sem við erum nú að ýta til hliðar.
En þetta er efni sem kallar á langtímarannsókn á áhrifum náms- og starfsfræðslu.
Þá kallar það á úrbætur að svo mörgum nemendum skuli ganga erfiðlega að
skilja bæklinginn Nám að loknum grunnskóla, en þriðjungur nemenda sem enga
fræðslu fengu er ósammála því að það sé auðvelt að finna upplýsingar um nám í
honum og eru þetta þó þeir nemendur sem ætla má að finni hjá sér þörf til að leita
þar upplýsinga. Fleiri umbætur mætti nefna, svo sem eins og að koma mun meira
skipulagi á fræðslu og ráðgjöf um nám og störf í anda þess sem Bandaríkjamenn
eru nú að innleiða í sitt skólakerfi og kalla comprehensive guidance programme.
Þar er unnið skipulega eftir áætlunum og sérstaklega hugað að tímaþætti þessarar
vinnu með það að leiðarljósi að hún nái til allra nemenda. Margir eru kallaðir að
þessu verkefni sem náms- og starfsvalið er, og því er það alhliða eða comprehen-
sive. Náms- og starfsfræðslan skilar árangri hér á landi sem annars staðar og er það
51