Hugur - 01.01.2002, Blaðsíða 36

Hugur - 01.01.2002, Blaðsíða 36
Hugur G.E.M. Anscombe með því að drepa manninn heldur er drápið sjálft hefndin. Ef ég er spurð hvers vegna ég hafi drepið hann svara ég: „Vegna þess að hann drap bróður minn.“ Þetta svar, sem lýsir áþreifanlegum liðnum atburði, get- um við borið saman við svar sem lýsir áþreifanlegu ástandi í framtíðinni og sem við fáum stundum í yfirlýsingum um markmið. Hið sama á við um þakklæti, iðrun og vorkunnsemi. Þessar hvatir eru frábrugðnar hvöt- um á borð við ást, forvitni eða örvæntingu á eftirfarandi hátt: Bent er á eitthvað sem hefur gerst (eða er að gerast) sem grundvöll athafnar eða aðgerðarleysis sem hefur ýmist góðar eða slæmar afleiðingar fyrir þá persónu sem athöfnin beinist að (það getur verið maður sjálfur, svo sem þegar um eftirsjá er að ræða). Ef við vildum til dæmis útskýra hefnd segðum við að hún snerist um að skaða einhvern annan vegna þess að hann hefði valdið okkur skaða. Við ættum ekki að þurfa að bæta við lýsingu á tilfinningunum sem framkalla athöfnina eða hugsununum sem fylgdu henni. Hins vegar verður það ekki skýrt á neinn sambærileg- an hátt þegar sagt er að einhver geri eitthvað af vináttu. Ég vil kalla hefnd, þakklæti, iðrun og vorkunnsemi „afturvísandi hvatir“ og aðgreina þær frá hvötum í hversdagslegum skilningi. Hvatir í hversdagslegum skilningi eru mjög erfitt viðfangsefni sem ég vil ekki ræða í löngu máli. Hugum að þeirri staðhæfingu að ein af hvöt- um mínum til að skrifa undir áskorun hafi verið aðdáun á flutnings- manni hennar, X. Þegar ég er spurð: „Hvers vegna skrifaðirðu undir?“ svara ég: „Nú, í fyrsta lagi gerði X sem flutti tillöguna ..." og lýsi því sem hann gerði, full aðdáunar. Ég get bætt við: „Auðvitað veit ég að þetta er ekki fullnægjandi ástæða til undirskriftar en ég er samt viss um að þetta var eitt af því sem hafði mest áhrif á mig.“ Þetta þarf ekki að þýða: „Ég hugsaði meðvitað um þetta áður en ég skrifaði undir.“ Ég segi „Hugum að þessu“ en horfi í raun til þess að segja „við skulum ekki huga að því hérna.“ Það er of flókið. Greinargerðin fyrir hvötum sem prófessor Ryle3 hefur gert vinsæla virðist ófullnægjandi. Hann mælir með því að „hann grobbaði af hégómagirni“ sé túlkað sem „hann grobbaði ... sem fullnæg- ir lögmálslíku staðhæfingunni að hvenær sem hann fær tækifæri til að tryggja sér aðdáun og öfund annarra gerir hann hvaðeina sem hann tel- ur að framkalli þessa aðdáun og öfund.“ Þarna velur Ryle nokkuð und- arlega krókaleið til að koma á framfæri því sem hann virðist vera að segja. Ég fæ ekki botn í það öðruvísi en að hann sé að gefa til kynna að ómögulegt sé að segja að maður hafi grobbað af hégómagirni nema hann hagi sér alltaf hégómlega, eða að minnsta kosti mjög oft. Þetta virðist ekki vera satt. Tilvísun til hvatar (af því tagi sem ég kalla „hvatir í hversdagslegum 3 Gilbert Ryle (1949), The Concept ofMind. London: Hutchinson & Compauy.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132

x

Hugur

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Hugur
https://timarit.is/publication/603

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.