Hugur - 01.01.2002, Blaðsíða 99

Hugur, 12.-13. ár, 2000-2001
s. 97-104
s
Vilhjálmur Arnason
Gagnrýni siðfræðinnar og gildi
mannlífsins
i
Mig langar til að bregðast stuttlega við athugasemdum Jóns Ólafssonar
við greinum mínum um leikreglur og lífsgildi.1 í greininni setur Jón
fram þrjá túlkunarkosti á afstöðu minni:
1. Víður skilningur: Siðfræði á ekki að boða lífsgildi.
Þetta kallar Jón léttvæga afstöðu sem allir eigi að geta fallist á og hún
samrýmist því vel að siðfræðileg rökræða taki til lífsgilda. Þetta er út af
fyrir sig rétt hjá Jóni, en sögnin „að boða“ felur í sér óþarflega mikla ein-
fóldun hér. Eitt af því sem liggur til grundvallar greinarmuni mínum á
leikreglum og lífsgildum er sá skilningur á siðfræðilegri rökræðu að hún
stefni að almennu samkomulagi um þær siðareglur sem mönnum beri að
virða. Slíkar siðareglur kalla ég leikreglur. Þar með er ekki sagt að sið-
fræðin boði leikreglur; hún er fremur gagnrýnin greining á forsendum
þess að menn geti komið sér saman um þessar leikreglur. Það er hins
vegar fráleitt að segja um lífsgildi í þeim sérstaka skilningi sem ég legg
í það hugtak í umræddum greinum mínum að mönnum beri að virða þau
sem slík. Öllu heldur ber okkur að virða þær leikreglur sem gera mönn-
um kleift að lifa eftir ólíkum lífsgildum án þess að þeir ógni brýnum
hagsmunum hver annars.
2. Þröngur skilningur: Rökræða um lífsgildi á ekki heima í siðfræði.
En sé þetta rétt túlkun, segir Jón, þá sé afstaða mín einfaldlega röng
því að „verðmæti og gildismat“ komi óhjákvæmilega inn í siðfræðilega
1 Sjá grein hans „Lífsgildi og orðræða siðfræðinnar“ í þessu hefti.
97