Hugur - 01.01.2002, Page 89

Siðfræði í skólum
Hugur
arverkum. Með þessu er ég ekki að neita því sem Sigríður segir að ,,[s]ið-
fræðikennsla í skólum [sé] bundin hlutleysiskröfu hins lýðræðislega
samfélags" (bls. 85). En þessi hlutleysiskrafa getur ekki falið í sér að
skólar hliðri sér algerlega hjá að innræta nemendum lífsgildi. Hún get-
ur varla þýtt mikið meira en að þeir eigi að forðast að taka afstöðu með
eða á móti umdeildum lífsgildum ef það leiðir til þess að einhverjum sé
mismunað á ranglátan eða ósanngjarnan hátt.
Ég held að flestir kennarar vilji innræta nemendum sínum lífsgildi
sem eru undirstaða opinna, frjálsmannlegra og lýðræðislegra samfélags-
hátta. Þessi lífsgildi fela m.a. í sér áherslu á gagnrýna hugsun um sið-
ferðileg efni og ég hef gert grein fyrir þeirri skoðun minni að bókmennta-
kennsla þar sem nemendur og kennarar ræða mannlíf í skáldverkum sé
vel til þess fallin að glæða hana. Þær bókmenntir sem lesnar eru geta
svo sem haft einhvern boðskap sem nemendur og kennarar eru eftir at-
vikum sammála eða ósammála en ég sé ekki ástæðu til að námskrá í
bókmenntum taki afstöðu með eða á móti neinum siðferðilegum gildum.
Þrælahaldarinn og fjöldamorðinginn Egill Skallagrímsson má njóta
samúðar ekkert síður en Nonni litli og Asta Sóllilja.
Sé kennd heimspekileg siðfræði þá ætti hún að snúast um gagnrýni,
greiningu og frjálsar umræður. Megintilgangur slíkrar kennslu hlýtur að
vera að hjálpa nemendum að skerpa eigin sýn á tilveruna, öðlast sjálf-
stæði og víðsýni og æfa sig í samræðum við jafningja fremur en að inn-
ræta þeim einhvern boðskap. Siðfræðikennsla ætti m.a. að gefa nemend-
um færi á að vefengja og rannsaka það siðferði sem skólinn innrætir
þeim. Ég sé því ekki ástæðu til að siðfræðikennsla boði eitt eða neitt.
Einstakir kennarar vilja kannski koma einhverjum boðskap að og því
skyldu þeir einir manna setja ljós sitt undir mæliker. Aðrir nota kannski
þá aðferð að rengja þau gildi sem nemendum eru kærust og knýja þá
þannig til að rökstyðja þau og veija. Hér gilda engar almennar forskrift-
ir til þess eru kennsluhættir í heimspeki of einstaklingsbundnir og per-
sónulegir.
Niðurstöður
Skólar komast ekki hjá því að móta siðferði nemenda sinna. Æskilegt er
að þeir þjálfí nemendur líka í umræðum um siðferðileg efni og efli með
þeim sjálfstæði og gagnrýna hugsun. Hér gegnir bókmenntakennsla
mikilvægu hlutverki en fleiri námsgreinar eins og lífsleikni og samfé-
lagsgreinar geta einnig átt hlut að máli. Eigi gagnrýnin umræða um sið-
ferðileg efni að fléttast saman við kennslu einhverra greina þurfa kenn-
87