Hugur - 01.01.2002, Blaðsíða 80

Hugur
Atli Harðarson
bæru lífi [séu] trú og listir vænlegri til árangurs en siðfræðileg rökræða“
(bls. 145) og spyr „Skyldi nokkur siðfræði eiga lyf við þeirri vanlíðan,
skömm og reiði sem er undirrót flestra illra verka“ (bls. 168).
Seinni spurningin sem ég tek til umfjöllunar er: A siðfræðikennsla í
skólum að innihalda einhvern siðferðilegan boðskap, leggja mönnum
einhverjar lífsreglur eða temja þeim eitthvert gildismat?
Sigríður Þorgeirsdóttir setur fram kröfu um að siðfræðikennsla í skól-
um sé hlutlaus, markmið hennar sé ekki að „innræta nemendum tiltek-
in, fyrirfram gefin lífsgildi“ (bls. 80). Hún segir: „Siðfræðikennsla í skól-
um er bundin hlutleysiskröfu hins lýðræðislega samfélags, sem einkenn-
ist af fjölhyggju lífsskoðana og lífsafstöðu“ (bls. 85). Vilhjálmur Árnason
tekur í svipaðan streng með greinarmun sínum á leikreglum og lífsgild-
um og áherslu á að siðfræðin snúist fyrst og fremst um leikreglur sem
tryggja að menn geti lifað saman í friði þrátt fyrir ósamkomulag um lífs-
gildi.
Skólastarf og siðferðilegt uppeldi
Aðalhlutverk grunn- og framhaldsskóla er að veita skipulega fræðslu en
þessu hlutverki geta þeir tæplega sinnt nema þeir innræti nemendum
jafnframt siðferðilega kosti eins og stundvísi, iðjusemi og heiðarleika. Ef
nemandi mætir of seint, trassar heimanámið eða stelur verkefnum ann-
arra nemenda í stað þess að vinna sjálfur það sem fyrir hann er lagt
hlýtur skóli að beita einhvers konar þrýstingi til að temja honum betri
siði. Skólar komast heldur ekki hjá því að vinna skipulega gegn
skemmdarverkum, einelti og andfélagslegri hegðun af ýmsu tagi og yfir-
leitt er hluti af þessu starfi í því fólginn að ræða við nemendur um sið-
ferðileg efni og fá þá til að tileinka sér sanngirni og virðingu fyrir skóla-
félögum og starfsfólki. Af þessu leiðir að jafnvel þótt skólar settu sér eng-
in önnur markmið en þau að kenna nemendum námsgreinar á borð við
lestur, skrift, reikning, landafræði og leikfimi þá þyrftu þeir samt að láta
sig varða um siðferði þeirra og reyna að bæta það.
Sé bætt við námsgreinum eins og trúarbragðafræðum, lífsleikni og
heilsufræði fer tæpast hjá því að hluti námsefnisins hafi eitthvert sið-
ferðilegt innihald. Það má að vísu deila um hvort námsefnið þurfi bein-
línis að innihalda siðferðilegan boðskap. Heilsufræðikennari getur fjall-
að um áhrif eiturlyfja á heilsu fólks án þess að segja orð um að rangt sé
að neyta þeirra, hann getur líka sagt frá því hvernig kynsjúkdómar
breiðast út án þess að leggja nemendum neinar lífsreglur. Hér hlýtur þó
78