Andvari - 01.01.2011, Síða 40

38
GUNNAR KARLSSON
ANDVARI
Auðvitað var ekki farið yfir ævisöguna alla við undirbúning þessarar greinar.
Líklega mun þó óhætt að segja að hvergi í henni sé hallað á söguhetjuna eða
viðurkennt að hún hafi haft rangt fyrir sér í nokkru máli. Þar kemur fyrir beint
og augljóst ofmat á Jóni og framlagi hans til þjóðríkismyndunar íslendinga.
Þar má til dæmis benda á ummæli höfundar um fjárframlag Dana til land-
sjóðs íslands sem var lögfest í stöðulögunum 1871:38 „fjártillagið; það sem það
var, var verk Jóns Sigurðssonar.“ Ekki þarf annað en lesa frásögn Páls Eggerts
sjálfs til að sjá að öll fjárhagsnefndin 1861, þrír Danir og tveir íslendingar,
voru á einu máli um að íslendingar ættu að fá fjárframlag, og upphæðin fór
næst því sem miðlunarmennirnir Oddgeir Stephensen og A.F. Tscherning
höfðu lagt til.39 Líka kemur fyrir að Páll Eggert fegri hlut Jóns, samkvæmt
eigin verðmætamati, með því að hafna heimildum sem vilja smækka hann.
Þannig gerir hann lítið úr frásögn blaðsins Víkverja af Þingvallafundi 1873,
sem var aðalheimildin um að Jón hefði beðið ósigur á fundinum.40 En síðar
kom í ljós heimild sem sýndi að Víkverji hafði í meginatriðum haft rétt fyrir
sér, eins og drepið er á hér á undan.
Hins vegar mun ekki auðvelt að standa Pál Eggert að því að fara beinlínis
rangt með til að fegra söguhetju sína. Aðdáun hans virðist svo einlæg að hann
á til að benda lesendum sínum á efnisatriði sem hefði verið hægt að leggja
Jóni út til lasts án þess að slíkt hvarfli að höfundi. Hann segir þannig frá því
að Jón hafi komist framhjá ákvæði Alþingistilskipunarinnar um lágmarkseign
til að vera kjörgengur til Alþingis: „En nú var sá hængur á, að hann var ekki
jarðeigandi. Sýndi þá faðir hans honum þá sæmd, að hann lét honum eftir að
skrifa sig fyrir einni jörðu eða jarðarparti sínum. Var þá fullnægt hinum ytri
kröfum laganna."41 Að vísu segir Lúðvík Kristjánsson að þetta sé rangt; Jón
hafi átt 10 jarðarhundruð síðan hann var drengur.42 En það breytir engu um
það að Páll Eggert taldi sýnilega ekkert athugavert þótt þeir feðgar fölsuðu
eignaskjöl til að Jón yrði kjörgengur. Um útgáfu Nýrra félagsrita virðist Jón
hafa verið svo ráðríkur að hann ákvað nánast einn hverjir teldust félagar í
útgáfufélagi þeirra hverju sinni. Frá því segir Páll Eggert athugasemdalaust.43
Einna vandræðalegast er það þegar Jón tók við fyrirframgreiðslum fyrir
ritverk sem hann kom svo aldrei í verk að skrifa. Hvers vegna hann lét ekki
verða af því að skrifa ævisögu Steingríms Jónssonar biskups, eftir að hafa
fengið til þess þóknun frá fjölskyldu hans, afgreiðir Páll Eggert með vanga-
veltum um að um það kunni að finnast gögn hjá fjölskyldu biskups, ef þau séu
þá varðveitt.44 Vanrækslu Jóns að skrifa íslandssögu í sex bindum samkvæmt
samningi við Englendinginn George E. Powell, sem hafði greitt honum 600
sterlingspunda upphafsgreiðslu til verksins, ræðir Páll Eggert rækilega og
gerir það að niðurstöðu sinni, sem er haft eftir Powell sjálfum, að það sé
sér nægileg greiðsla ef upphæðin hafi auðveldað Jóni að stunda sína göfugu
stjórnmálabaráttu.45