Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1945, Síða 90

68
TÍMARIT ÞJÓÐRÆKNISFÉLAGS ÍSLENDINGA
ar í fari hans. Davíð hefir í lýsingu
hans bæði kunnað sér hóf, verið “með-
alsnotur”, og samt ekki verið svo vit-
ur, að hann misti af þeim kostum
mikils skáldskapar, sem í efninu voru
fólgnir.” Dr. Nordal leggur einnig
réttilega áherslu á það, að lýsingin á
Sölva hafi það aðaleinkenni mikilla
mannlýsinga, að persónan sé “rif úr
síðu skáldsins”, en hafi þó eignast
sjálfstæða tilveru, þroskast eftir sínu
eigin innra lögmáli, og lifi sínu eigin
lífi.
Með mikilli nærfærni og djúpum
sálarlegum skilningi lýsir höfundur
sambandinu milli Sölva og Júllu, og
verður þessi viðkvæma og sálsjúka
alþýðukona §,érstæð persóna í hönd-
um skáldsins. Ýmsum öðrum persón-
um í þessari stórbrotnu skáldsögu
hans er einnig lýst með þeim hætti,
að þær standa lesandanum lifandi
fyrir sjónum og verða honum minnis-
stæðar, svo sem móðir Sölva, Vala
gamla og Trausti hreppstjóri, að ó-
gleymdum Bjarna amtmanni Thorar-
ensen, sem þar kemur einnig við
sögu, og er auðsjáanlega höfundi sér-
staklega vel að skapi vegna hugsjóna-
ástar hans, gáfna, manndóms og þjóð-
rækni.
Ýmsum mun þykja sem höfundur
hafi gert Sölva Helgasyni, eigi meiri
merkispersóna en hann var í lífinu,
of hátt undir höfði með því að skrifa
um hann tveggja binda skáldsögu.
Það skyldi þó jafnframt í minni bor-
ið, að það er eigi fyrst og fremst Sölvi
sjálfur eða hann einn, sem höfundur
er hér að rita um, heldur Sölvi seff*
tákn, samnefnari, þeirra vandræða-
manna fyr og síðar, sem verið hafa og
eru honum líkir að skapgerð og lífs-
horfi. Það er Sölvaeðlið, mikil-
mensku-brjálæðið og sjálfsblekking-
in, sem höfundur er hér að afhjúpa í
allri nekt sinni, lesendum sögunnar
til lærdóms og varnaðar.
Hér er því ljósu letri skráður sa
heiti vandlætingarandi, sú brennandi
umbótaþrá, sem lýsir sér svo kröftug'
lega í þjóðfélagsádeilum Davíðs 1
kvæðum hans og leikritum, ekki síst
Vopnum guöanna. Samúð hans með
smælingjum, ást hans á manndómi og
heilbrigðu lífi, er einnig auðfundii1
og auðséð víðsvegar í þessari skáld-
sögu hans, sem annarsstaðar í skáld-
verkum hans. Hann er með öðruff1
orðum samur við sig um göfuga lífs'
skoðun, þó að hann sé jafnframt bæð1
raunsær og bersögull í frásögn sinff1-
Með þessari miklu og merkileg11
skáldsögu sinni vann Davíð Stefáns-
son því annan mikinn bókmentasiglir
og heiðursess meðal íslenskra sagna'
skálda.
Hvort sem litið er til ljóða hans-
sem hann hefir orðið ástsælastur fyr'
ir, leikrita hans eða umræddrar skáld"
sögu, dylst það eigi, að íslenska þjóð'
in stendur í mikilli menningarskuld
við hann fimtugan.