Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1945, Síða 122

100
TÍMARIT ÞJÓÐRÆKNISFÉLAGS ISLENDINGA
legi viðburður á nœma strengi í brjóst-
um Islendinga vestan hafs, eins og fag-
urlega kom fram í veglegum hátíðahöld-
um þeirra á mörgum stöðum, í ræðum
og kvæðum á þeirri fagnaðárstundu og í
hlýjum kveðjuskeytum til ríkisstjórnar
Islands og ættþjóðarinnar.
Eftirminnilegust verða þau miklu
tímamót í sögu íslands þó að sjálfsögðu
öllum þeim — og þeir skiftu tugum þús-
unda — sem áttu því láni að fagna að
mega taka þátt í hinum ógleymanlegu
hátíðahöldum að Þingvöllum 17. júní
1944. Enginn íslendingur, sem nokkuð
verulega þekkir til ævi þjóðar sinnar,
gat verið viðstaddur að Lögbergi, þegar
lýst var að nýju lýðveldi á Islandi, svo
að hann fyndi eigi þyt sögunnar yfir
höfði sér. Af þeim sjónarhól — helgi-
stað þjóðarinnar — opnaðist útsýn langt
og vítt yfir farinn feril hennar.
Og margs var að minnast þessa ör-
lagaríku stund að Lögbergi, óskastund
hinnar íslensku þjóðar. Hugurinn hvarfl-
aði að vonum yfir aldanna djúp, aftur í
tímann til þeirra “frumherja frelsis”,
sem landið námu, settu þar allsherjar-
þing og þjóðveldi á stofn og lögðu með
því þjóðfélagsskipulagi grundvöllinn að
auðugu menningarlifi, er bæði aflaði
þjóðinni víðfrægðar, þá er tímar
liðu, og varð henni, sem er enn meira
um vert, ylgjafi og orkulind öldum sam-
an, þegar svartnætti erlendrar áþjánar
og annara hörmunga grúfði yfir henni.
Hugurinn staðnæmdist einnig við þær
hrollköldu myndir úr sögn hinnar ís-
lensku þjóðaa- á niðurlægingartímabili
hennar. En með myrkur þeirra og ömur-
leika í baksýn, varð það ennþá dásam-
legra, að þjóðin skyldi hafa lifað, og ekki
einungis það, heldur haldið vakandi hjá
sér á öllum öldum harla miklu menn-
ingarlífi.
Þessi aldalanga en að lokum sigursæla
barátta hinnar íslensku þjóðar gegn er-
lendri kúgun og tiðu ofríki náttúruafl-
anna er færð í fagran og verðugan orða-
búning í þessum erindum úr verðlauna-
ljóðum Huldu skáldkonu í tilefni af lýð-
veldisstof nuninni:
“Þú heilaga jörð með sögu, söng
og sólstafi frelsis bjarta.
Hve örlög þín síðar urðu ströng
við ánauðarmyrkvann svarta.
Sem djúpsærð hetja þú varðist varg,
með vordraumsins ljós i hjarta.”
“Og aldir liðu með álög mörg. —
En eilíf er frelsisþráin,
sem nam okkar land við brim og björg
og blessaði skipgengan sjáinn.
Hún geymdi sín vé og hof og hörg
uns harðstjórn og fals voru dáin.”
Jóhannes skáld úr Kötlum tók snja'*-
i sama streng í verðlaunakvæði sín<J.
er hann segir:
“Þegar svalt við Sökkvabekk
sveitin dauðahljóða,
kvað í myrkri um kross og hlekk
kraftaskáldið móða.
Bak við sára bænarskrá
bylti sér hin forna þrá,
þar til eldinn .sóttu um sjá
synir vorsins góða.”
Þessvegna varð án efa efst í hugurt’
flestra fagnaðarstundina langþráðu a
Lögbergi þakklát minningin um Þa
alla, sem aldrei sloknaði í brjósti heilo^
glóð frelsisins og héldu henni lifandi hja
öðrum, minningin um forystumenr>iníl
djörfu og glæsilegu, sem sagan geýh11'
gullnu letri á spjöldum sínum, og einn’í
minningin um þúsundirnar mörgu, sen1
sagan kann eigi lengur að nefna, eJl
engu að síður börðust sinni hraust11
frelsisbaráttu og áttu því sinn fulla Þ£lt
í endurreisn lýðveldisins. Bjart var uJl1
þá alla, karla og konur, i þakklattj
minningu þjóðarinnar, þegar aldagarIia
og hjartfólginn frelsisdraumur henna
rættist að fullu. Þessvegna voru ettl1
farandi Ijóðlinur úr lýðveldisljóðunn ^
beins Högnasonar talaðar beint út
hjarta þjóðarinnar:
“Vér blessum menn, er lengi þetta Þra^'
—sem þorðu slíkt, þó gæti ei annað nel
Vér blessum þá, sem þessu fyrir spa
þó þeirra máli yrði ei tilheyrn veitt-
Vér blessum þá, er þunga stríðið háðu