Sagnir - 01.06.1993, Page 17

að læra skrift og reikn-
*ng. og lét ekki koma
fram á kaupi mínu. Var
þessi hjálpsemi hennar
mér - umkomulausri -
ómetanleg, því að guð
einn veit, hve ég þráði
að fi eitthvað að læra, en
það þótti goðgá í þann
tíð, ef vinnustúlkur tóku
að hnýsast í lærdómshst-
ir.3
Af þessum frásögum
tveimur má sjá að um-
hyggja húsbænda fyrir hjú-
um sinum var misjöfn.
Sumir hugsuðu urn það eitt
að fa sem mest út úr vinnu-
fólki sínu fyrir sem
minnstan tilkostnað en öðr-
um var umhugað um vel-
ferð hjúa sinna.
Það voru harla faar frí-
Eitt af verkum sumarsins var ullarþvottur.
stundir sem vinnukonum-
ar attu, á mörgunr bæjum fengu þær
ekki einu sinni frí á sunnudögum4 en
sunrstaðar var til siðs að stúlkumar fengju
frí þegar haustverkum lauk og var það þá
oft í 3.7 daga.5 Langamma mín átti ekki
neinn sérstakan frídag á bænum sem
hún var í vist á ámnum 1926-1931.
fyrir Lóu vom allir dagar jafnir en þótt
hún ætti ekki sérstakan frídag þá var
henni yfirleitt heimilt að bregða sér
bæjarleið. Amma man eftir þvi þegar
hún var að fara með mömmu sinni á bæ-
ma í kring og var þá helst farið á sunnu-
dögum. Þá var stoppað um stund,
drukkinn kaffisopi og rabbað saman um
það sem fréttnæmt þótti í sveitinni.
Stundum voru haldin böll i þorpinu og
lét Lóa það ekki fram hjá sér fara að mæta
asamt öðm ungu fólki til þess að fa sér
léttan snúning og gleyma annríki dag-
anna um stund. Á vorin þegar svokallað-
lr stumpari komu í verslunina þá fékk
Lóa að fara með hinum konunum og
versla sér stump i nýja flík, sem síðan var
n°tuð á næsta balli.7
En hvaða verk var vinnukonunum
a-'tlað að inna af hendi? Á vorin var hafist
handa við að safha eldivið til vetrarins,
mór og tað var þurrkað, borið heim í hús
°g vom ófa handtök sem lágu að baki
hverjum þurrkuðum taðhaus.
Eitt af vorverkum langömmu minn-
ar var ullarþvotturinn og þá var þvegið í
Laxá sem rennur skammt frá bænum,
síðan var ullin þurrkuð í brekkunum ofan
við ána. Eftir að búið var að þvo ullina í
köldu vatninu var hún breidd út um
hlíðar ofán við ána og varð að gæta þess að
ekki fyki nú nein ull út i ána. Að kveldi
var svo öllu safnað í hrúgu og ýmist
breitt yfir hana eða þá að hún var flutt
heim þurr, en ef ekki þá var klárað að
þurrka heima við.8
Eftir að vorverkum lauk var beðið eftir
að grasið sprytti. Sláttur hófst oft í tólftu
viku sumars og byijaði þá aðalannatim-
inn. Starf vinnukvenna fólst mestmegnis
í því að raka en eitthvað mun þó hafa
verið um að þær gengu að slætti.'' Stór
hluti sláttutiðar fór ffarn á engjunum þar
sem tún vom litil þá. Engjasláttur var
erfitt verk vegna þess hve blautur jarð-
vegurinn var. Stúlkum var ædað að raka
saman blautri slægjunni og taka hana
saman í fangahnappa en við það urðu þær
rennblautar að framan og ekki var neinn
hlífðarfatnaður til þá. Síðan vom föngin
borin oft langar leiðir á þúfur þar sem
þurrara var og reyndi þetta mikið á þær
ásamt volkinu sem af hlaust.10 Síðan
þegar stúlkurnar kornu þreyttar og
hraktar heim að kvöldi þurftu þær að
þjónusta vinnumennina en sá siður var
landlægur jafnt sumar sem vetur eitthvað
fram yfir aldamótin 1900. Um þetta
segir Guðmundur Hjaltason svo:
Það er, t.d. heldur leiðinlegt að sjá
hvernig vinnukonur þurfa að stjana
við vinnumenn, rétt eins og þeir væm
hjálparlausir krakkar. Þegar piltar
koma inn em stúlkur skyldar til að
leysa skó þeirra, færa þá úr sokkun-
um og stundum buxunum, þurka síð-
an fætur þeirra, þvo og þurka sokka
og föt þeirra og svo kemur nú
skemmtivinnan! að taka skóna blauta,
fomga og götótta, þurka þá upp og
sitja síðan við að staga þá og það stund-
um langt fram á nótt.... - Og nú
bætist eitt við: vinnumenn reka eftir
þeim og heimta vægðarlaust að skór,
sokkar og fot sé þurt, bætt og að öllu
í góðu standi að morgni.11
Auk þessa þá þurftu vinnukonumar að
sjá um morgunverðinn áður en þær fóm
út í heyskapinn.12 Þannig var vinnu-
dagur stúlknanna mun lengri en pilt-
anna. Mestu annatímamir vom á vorin
og sumrin, þá var oft unnið lengi, þess
vom dæmi að unnið væri fiá sex að
morgni til miðnættis13 og er ég handviss
um að það yrði kvartað og kveinað núna ef
bjóða ætti fólki upp á fjögurra til sex
tíma nætursvefn í nokkrar vikur.
Heyskapartínfinn var þó ekki eintóm
vinna hjá Lóu, Þegar búið var að heyja
túnin og áður en farið var í úthaga vom
haldin töðugjöld með balli og öllu til-
SAGNIR 15