Sagnir - 01.06.1993, Side 57

arstaða foreldra, staða og búseta og ef
ekki var um hjón að ræða er hægt að sjá
hvort foreldramir hafi búið á sama bæ.
Sóknarmannatöl skráðu prestar einnig en
þau eru nokkurs konar árleg manntöl.
Þar vom íbúar skráðir eftir bú-
setustað og gefnar upplýsingar
um hegðun og kunnáttu. Þessar
heimildir em veigamikill þáttur
1 rannsókninni sem nær til
fimm sókna á 40 ára tímabili,
áranna 1861 - 1900. Sóknimar
vom valdar af handahófi en
kirkjubækur þeirra þurftu að
hafa varðveist í heilu lagi en það
er nauðsynleg forsenda þess að
lesa megi úr þeim traustar töl-
ftæðilegar upplýsingar um barn-
e>gnir á timabilinu. Tvær em úr
borgarfjarðarsýslu; Saurbæjar-
s°kn á Hvalfjarðarströnd og
Ikeykholtssókn sem er ein af
uppsveitum Borgarfjarðar. Aðrar
tvær eru úr Rangárvallasýslu;
Holtssókn, við sjó, og Breiða-
bólsstaðarsókn sem er inni í
landi. Fimmta sóknin er Aðal-
víkursókn i Norður-ísafjarðar-
sýslu sem var tekin með til
gamans þvi sumir bæir hennar
vom mjög einangraðir, enda er
hún í Jökulfjörðum. Á þessum
svæðum störfuðu íbúar einkum
að landbúnaði. Þess ber að geta að
sjavarútvegur var aðalatvinnu-
Vegur í Holts- og Aðalvíkursókn
en landbúnaður vóg þyngra hvað
varðaði bjatgræði.3
Alls fæddust 2626 böm í
soknunum fimm á tímabilinu
°g vom 447 þeirra óskilgetin.
Hlutfall óskilgetni eftir sóknum
°g áratugum er að finna í töflu 1
°g þar sést að einstaka sóknir
fylgja ekki landsmeðaltali.
Hægt er að sjá aukningu í
Saurbæjar-, Holts- og Breiða-
bólsstaðarsókn á 8. og 9. áratug-
unum en í Reykholts- og Aðal-
v>kursókn dregur heldur úr ó-
skilgetni. Ef meðaltal sóknanna
er skoðað sést að óskilgetni er mest á síð-
asta áratug 19. aldar. Pörin sem eignuð-
ust þessi 447 böm vom ekki nema 361
því mörg þeirra áttu fleiri en eitt bam
saman utan hjónabands.5 Fjórðungur
þeirra giftist síðar innan fæðingarsóknar
bamanna. Það vom alls 89 pör og þau
áttu þriðjung bamanna.
Húsbændur og hjú
Það vekur eftirtekt þegar kirkjubækur
em skoðaðar að nokkuð algengt var að
óskilgetin börn væru böm ókvæntra
bænda og vinnukvenna þeirra. Þetta á
við urn fimmtung óskilgetinna bama úr
sóknunum fimm eins og fram kemur í
Tafla 1: Hlutfall óskilgetni í sóknunum fimm í samanburði við landið í heild.s
Ár Allt Reyk- Saur- Holt Breiða- Aðal- Meðalt.
landið holt bær bólst. vik 5 sókna
1861-1870 16% 11% ® 15% 12% 14% 13% 13%
1871-1880 20% 9% 27% 26% 20% 10% 18%
1881-1890 21% 14% 14% 28% 29% 7% 18%
1891-1900 17% 20% 24% 14% 25% 18% 20%
Meðaltal 19% 14% 20% 20% 22% 12% 17%
Tafla 2: Barnsfæðingar ókvœntra og kvœntra húsbœnda með virinukonum sínum.6
Fæðingar Hlutfall Hlutfall Hlutfall
alls óskilget. ókvæntra kvæntra
Sókn barna bænda og bænda og
vinnukv. vinnukv.
Reykholt 539 13% 71 17% 12 6% 4
Saurbær 398 20% 78 24% 19 4% 3
Holt 586 19% 114 20% 23 1% 1
Breiðab.st. 531 22% 116 21% 24 2% 3
Aðalvík 572 12% 68 7% 5 10% 7
Samtals 2626 17% 447 18% 83 4% 18

Tafla 3: Afdrif kvenita sem áttu börn með húsbændum sínum í sóknunum fumn.7
Afdrif Bamsfæðing með Bamsfæðing með
ókvæntum húsb. kvæntum húsb.
Fjöldi kvenna 57 14
Giftast bamsföður 30 52% 2 14%
Samb. með húsb. a.m.k. 10 ár 15 26% i 7%
Giftast öðmm 2 4% 2 14%
Deyja ógiftar 4 7% 7 50%
Afdrif óþekkt 6 11% o 14%
SAGNIR 55