Sagnir - 01.06.1993, Page 80

Ragnhildur Helgadóttir
„Selur þú þig í
kvöld?”
Ur sögu Rauðsokkahreyfingarinnar á Islandi.
Rauðsokkur kveða sér hljóðs í fyrsta skipti I krófugöngu
verkalýðsins 1. maí 1970
Imaí árið 1970 var auglýst í út-
varpinu: „Konur í rauðum
• sokkum hittumst á Hleinm-
torgi klukkan eitt”. Það stóð ekki á við-
brögðunum því konur í rauðum sokk-
um streymdu að. Þær vöktu feiknar
athygli þegar þær fjölmenntu í
verkalýðsgönguna berandi heljar-
stórt líkneski af Venus úr leikritinu
Lýsiströtu eftir Aristófanesar en
það fjallar einmitt um uppreisn
kvenna í Aþenu gegn hemaðar-
brölti eiginmanna þeirra. A
Venusarlíkneskið var strengdur
borði sem á stóð: „Manneskja ekki
markaðsvara”. Kröfuspjöld rauð-
sokka voru „Vaknaðu kona” og
„Konur nýtið mannréttindi ykk-
ar”.1 Rauðu sokkamir áttu að sýna
að þær vildu standa á eigin fótum
og væm í tengslum við byltinga-
sinnaða baráttu.2
Verkalýðshreyfingin tók uppá-
komunni illa og fenginn var lög-
regluþjónn til að vísa konunum úr
göngunni. I íýrstu neituðu þær að
hlíta tilmælunum, en féllust svo á
að hafa bil á milli sin og göngunn-
ar. Magnús Kjartansson lýsir
fýrstu viðbrögðum við uppákomunni á
eftirfarandi hátt:5
Fjölmiðlatæknin veitti þessum
kvennahópi sérstaka athygli og virtust
halda að hér væri á ferðinni eitthvert
skrítið tískufýrirbæri, og íhaldsamir
verkalýðsleiðtogar ... urðu hneykslaðir
ofan í tær.
Þetta gerðist á þeim tíma þegar ís-
lenskir námsmenn í Stokkhólmi mót-
mæla lánakerfinu og hvetja til sósíalískr-
ar byltingar, hægri umferð tekur gildi,
hasshundurinn kemur til landsins, Auður
Auðuns verður fýrsti íslenski kvenráð-
herrann, hippamenning blómstrar og
stúdentaóeirðir era daglegt brauð. Hér
var þó ekki um að ræða „skritdð tiskufýrir-
bæri” heldur upphaf róttækrar jafnréttis-
baráttu á Islandi. Hreyfingin var nefnd
Rauðsokkahreyfingin en meðlimimir oft-
ast kallaðir rauðsokkur enda meirihlutinn
konur.
Þjóðsagan um konuna og nýju
kvennahreyfíngarnar
Á sjöunda áratugnum fóru mikil umbrot
og byltingakenndar sveiflur um hinn
vestræna heim. Almenn velmegun var
ríkjandi en ekki vora allir sáttir við
lífsgæðakapphlaupið og smáborgara-
legan hugsunarhátt, og gerðu upp-
reisn gegn viðteknum lifsgildum.
Hugmyndir um hverskonar frelsi
og jafnrétti tóku að blómstra og
margskonar hreyfingar sem höfðu
það markmið að beijast fýrir breytt-
um heimi sprattu upp. Þetta vora
frelsishreyfingar sem vildu fa not-
hæfar kenningar og pólitískan far-
veg til að beijast fýrir mannréttind-
um hinna kúguðu í þjóðfelaginu.
Mest áberandi vora hreyfingar
blökkumanna, stúdenta og ungs
fólks eða hinna svokölluðu hippa
sem ögraðu hefðum, létu hár sitt
vaxa og skrýddust blómum. Þessi
sveifla hefur oftast verið kennd við
ártalið 1968 og þá miðað við
stúdentaóeirðimar í París það ár.4
Ur þessu umróti spruttu upp
hópar kvenna sem ekki vora sáttir
við stöðu sína í þjóðfelaginu. Fyrst varð
neistinn að báli í Bandaríkjunum.
Kvennahreyfingin þar varð fýrir sterkum
áhrifum frá mannréttindabaráttu
blökkumanna og sáu konur beina sam-
svörun með þeirra hlutskipti og sínu.
Fréttin af kvenréttindahreyfingum í
Bandaríkjunum fór eins og eldur í sinu
og víðs vegar á Vesturlöndum tóku kon-
ur að feta í fótspor bandarískra kynsystra
sinna. Hreyfingar þessar vora ekki
tengdar innbyrðis en takmarkið var alltaf
78 SAGNIR