Nýtt Helgafell - 31.12.1959, Side 62

192
HELGAFELL
Þessi óraunsæu einkenni á skáldskap Kar-
enar Blixen urðu til þess að tengja hana
Martin A. Hansen og hinum ungu ljóðskáld-
um eftirstríðsáranna, sem gáfu út tímaritið
Heretica.
Það er ekki svo að skilja, að þetta viðnám
gegn ófáguðu raunsæi í bókmenntum á 8. tug
nítjándu aldarinnar og áranna eftir 1930,
tákni það, að Ivaren Blixen sjáist yfir nei-
kvæðar hliðar lífsins eða leitist við að fegra
það og fága. Kardínálinn segir á öðrum stað
í hinu langa samtali:
„Ef góðviljaðir og samúðarríkir leseudur,
sem óska þess að hlífa manneskjunum við
þjáningum, reyna að fullvissa þessar persón-
ur um, að þær geti borið angist sína og kvein-
stafi upp fyrir einhverjum öðrum dóinstóli
hér í heimi, þá blekkja þeir þær og draga dár
að þeim af miklu miskunnarleysi og grimmd.
Því í öllum heiminum er það sagan ein, sem
hefur myndugleik til þess að svara sárasta
neyðarkalli mannshjartans. En það er: Hver
er ég?“
Þetta ber að skilja svo, að svari maður
þessari spurningu og finni tilgang lífs síns
hefur hann um leið fundið hinn guðdómlega
tilgang þess. Þá fær sagan, — hin óháða
saga — guðdómlegt yfirbragð. Andstaða henn-
ar er hin raunsæja og naturaliska skáldsaga,
sem hefst og endar á óleystum vandamálum.
í sögunni leitast persónurnar við að sætta
sig við lilutskipti sitt, í stað þess að reyna
að hlaupast frá því. Það er aðeins vegna þess-
arar trúmennsku, að sagan öðlast yfirburði
sína. Lífið, sem sagan verður að lýsa ein-
lægni og undirgefni fer ómjúkum höndum um
mennina.
Enn segir kardínálinn: „Aður en herrann
réð þennan embættismann, ávarpaði hann
hann í fullri hreinskilni og einurð: „Þú veizt,“
segir herrann, „að ég er almáttugur. Og þú
liefur fyrir augum þér þann heim, sem ég
hef skapað. Segðu mér nú hreinskilnislega,
livað finnst þér um hann. Hcldur þú við nán-
ari athugun, að ég hafi ætlað mér að skapa
heim unaðar og friðsældar?“ „Nei, herra,“
svarar umsækjandinn. „Eða að mér hafi verið
efst í huga, að þar væri öllu raðað af rökvísi
og reglusemi?11 „Nei, vissulega ekki,“ svarar
ungi maðurinn. „Eða heim, sem auðvelt væri
að lifa í?“ „Nei, guð minn góður, nei“ hrópar
umsækjandinn enn. „Eða álítur þú og trú-
irðu því,“ segir herrann að lokum, „að ég hafi
haft í hyggju að skapa göfugan heim, þar sem
bæði er að finna hið dásamlegasta og djöful-
legasta?“ „Ja, það er mér nær að halda,“
svaraði ungi maðurinn. „Jæja,“ segir herr-
ann, „þá skaltu vinna embættiseiðinn.“
Þannig skal lífsskoðun kardínálans eða
listamannsins vera. Og eru það raunar sömu
skilm:larnir og settir voru unga skáldinu í
sögunni um unga manninn og nellikuna. Eins
og áður cr sagt eru þessi skilyrði ekki ein-
göngu sett listamanninum, heldur einnig
múgamanninum, þau gilda fjTrir alla, sem af
alvöru og skilningi vilja taka lífinu eins og
það er, en ætla sér ekki að byggja á draumum.
Eins og fyrr getur koma fram í fvrstu sög-
unni sömu grundvallarskoðanir og áður, að
sumu levti skýrari og ákveðnari. En þær er
líka að finna víðar í bókinni. Má þar tilnefna
hina toi'skildu sögu í bókarlok, Samtale om
iiatten i Köbenhavn. Aðalpersónurnar eru
unga skáldið Johannes Ewald og jafnaldri
hans Kristján sjöundi, sem þá þegar er orð-
inn mjög veiklaður andlega. Orir af víni, eiga
þessir ungu menn samtal um lífið. Skáldið
óskar sér almættis, á borð við guð og ein-
valdskonunginn. Að einu leyti býr skáldið
yfir guðdómlegu almætti, þ. e. í krafti skáld-
gáfunnar, hins vegar veltur á ýrnsu um al-
mætti kóngsins. Þetta er þeim báðum Ijóst.
í þessu sambandi beinist samtalið að spurn-
ingunni um jarðlífið, þar sem maður leitast
við hér á jörðinni að skapa sér eilíft líf. Kon-
ungurinn lítur þetta auðvitað augum klerk-
dómsins, en þótt undarlegt megi virðast minn-
ir Ewald á Goethe, er hann segir:
„Ó, ég mundi krefjast þess, að hún (jörðin)
geymdi mig. Eg mundi krefjast þess að sjá
mína himnesku dýrð endurspeglast þar lengst
niðri eins og mynd. Veizt þú, hvað slík
spegilmynd kallast?“ „Nei, það veit ég ekki,“
svaraði konungurinn. „Hún er kölluð mýþos.“
Það er einmitt mýþos, sem konunginn skort-
ir. Hann er sama manngerð og ungi danski
greifinn í sögunni Vejene omlcring Pisa.. Þeir
eru báðir menn, sem aldrei geta skilið fyrir-
ætlanir guðdómsins með lífi þeirra og falla
því ómerkir hjá garði í stað þess að líf þeirra
kristallist í goðsögninni. En það var það, sem
Ewald kcppti að, hann vildi skapa sér ódauð-