Helgafell - 01.10.1946, Blaðsíða 42

224
HELGAFELL
sögn um ferð Bontekoes til Indlands, saga af Gústaf Adólf og Valves, og
löng grein um Pétur mikla, samin af útgefanda eftir bók Voltaires og öðrum
heimildum. Yfirleitt var þetta góð og skemmtileg lesning.
Með þessum tímaritum lauk hinni löngu og virðingarverðu útgáfustarf-
semi Magnúsar Stephensens. 1826 var ráðizt á hann í dönskum blöðum
fyrir stjórn hans á Landsuppfræðingarfélaginu, og brátt tóku landar hans
einnig þátt í árásunum. Þetta leiddi til rannsóknar, sem lauk með þeim úr-
skurði, að félagið væri hætt störfum og Viðeyjarprentsmiðja væri opinber
eign, sem skyldi háð eftirliti stjórnarinnar. Hún var þó leigð Magnúsi
Stephensen, og rak hann hana til dauðadags 1833. Vegna alls þessa voru
síðustu ár hans beiskju blandin. Hann var án efa oft hlutdrægur og ráðrík-
ur og æsti menn upp gegn sér og málsstað sínum. Hann hafði lagt alla sína
elju og miklu þekkingu í þjónustu ættjarðar sinnar, en fannst það einatt
vera lítils metið. Áhrif hans voru aðeins til bráðabirgða, og það var sjálfs
hans sök. Hann vildi veita nýjum straumum inn í líf þjóðarinnar, en hann
gerði sér ekki ljóst, að það gat því aðeins borið árangur, að þeir væru í
samræmi við menningu hennar og erfðir. Þetta skildist Magnúsi ekki frem-
ur en mörgum öðrum 18. aldar mönnum. Störf hans sköpuðu því engan
varanlegan grundvöll, er andlegt líf þjóðarinnar gæti þróazt á í framtíð-
inni. Samt sem áður mun hans jafnan verða minnzt, sem eins af mikil-
mennum landsins. Þó hann byggði ekki upp, þá ruddi hann að minnsta
kosti brautina og opnaði ný útsýni.
Á fundi Hafnardeildar Bókmenntafélagsins 3. apríl 1827 var ákveðið
að breyta nafni Sagnablaðainna í S\írni og brotinu í áttblöðung. Þannig
hófst það tímarit, er enn kemur út og er nú elzta tímarit á Norðurlöndum.
Frá upphafi til 1904 var tilhögun þess alltaf hin sama. Það flutti árlega skýrslu
um útlenda viðburði auk ýmisslegs annars. í fyrsta árgangi var skrá um
danskar bækur frá árinu á undan, og varð slík skrá síðan fastur liður í
ritinu, og síðan (1866) var einnig tekið að geta helztu bóka á norsku og
sænsku. Enga ritdóma eða umsagnir, varðandi bækumar, flutti Skírnir
nema í einum árgangi (1830). Frá 1867 var svo farið að birta skrá yfir ís-
lenzkar bækur ársins, sem kom sér mjög vel, því upplýsingar um slíkt var
hvergi annars staðar að fá. Seinna flutti Skírnir ennfremur skrár um útlend-
ar bækur, er við komu íslandi og norrænum fræðum, en engin gagnrýni
fylgdi þeim heldur. Hafnardeildin lagði til 1839, að íslenzkar bækur skyldu
ritdæmdar, en Reykjavíkurdeildin vildi ekki fallast á það. Þá flutti Skírnir
frá upphafi skýrslur um fundi félagsins og fjárhag, auk félagaskrár. Um
skeið var þetta gefið út sérstaklega undir nafninu Skýrslur og reiTjningar.
Finnur Magnússon skrifaði fyrsta árganginn, en síðan ýmsir. Ritstjórinn
var vanalega kosinn á aðalfundi félagsins og oft skipt um. Þess vegna eru
einstakir árgangar, eins og að líkum lætur, oft ólíkir að efnismeðferð og rit-
hætti, eftir skoðunum og hæfileikum höfundanna. En yfirleitt var félagið
heppið með val á þeim, og ritið varð mjög vinsælt á íslandi, og þar biðu
menn með óþreyju eftir að fá það með vorskipunum. Utlendu fréttirnar